Ένα πρόγραμμα για μια μελλοντική κοινωνία που θα οικοδομήσουμε στο παρόν (Βιτζάι Πρασάντ, Τριηπειρωτική)

Μεταφράσαμε το εβδομαδιαίο δελτίο του Βιτζάι Πρασάντ, Ινδού ιστορικού, δημοσιογράφου και διευθυντή της Τριηπειρωτικής: Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών. Kεντρική φωτογραφίa: Ryuki Yamamoto (Ιαπωνία), Σπείρα του χάους, 2019.)

Τον Οκτώβριο του 2021, το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNDP) δημοσίευσε μια έκθεση που δεν έτυχε σχεδόν καθόλου προσοχής: τον Παγκόσμιο Δείκτη Πολυδιάστατης Φτώχειας 2021, με τον υπότιτλο «Αποκαλύπτοντας τις ανισότητες ανά εθνικότητα, κάστα και φύλο». Η «πολυδιάστατη φτώχεια» είναι μια πολύ πιο ακριβής μέτρηση της φτώχειας από το διεθνές όριο φτώχειας των 1,90 δολαρίων την ημέρα. Εξετάζει δέκα δείκτες που χωρίζονται σε τρεις άξονες: υγεία (διατροφή, παιδική θνησιμότητα), εκπαίδευση (έτη εκπαίδευσης, φοίτηση στο σχολείο) και βιοτικό επίπεδο (καύσιμα μαγειρέματος, αποχέτευση, πόσιμο νερό, ηλεκτρικό ρεύμα, στέγαση, περιουσιακά στοιχεία). Η ομάδα μελέτησε την πολυδιάστατη φτώχεια σε 109 χώρες, εξετάζοντας τις συνθήκες διαβίωσης 5,9 δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Διαπίστωσαν ότι 1,3 δισεκατομμύρια – ένας στους πέντε ανθρώπους – ζουν σε πολυδιάστατη φτώχεια. Οι λεπτομέρειες της ζωής τους είναι σκληρές:

1. Περίπου 644 εκατομμύρια ή οι μισοί από αυτούς τους ανθρώπους είναι παιδιά κάτω των 18 ετών.
2. Σχεδόν το 85% από αυτούς διαμένουν στην Υποσαχάρια Αφρική και τη Νότια Ασία.
3. Ένα δισεκατομμύριο από αυτούς είναι εκτεθειμένοι σε στερεά καύσιμα μαγειρέματος (τα οποία δημιουργούν αναπνευστικές παθήσεις), ανεπαρκείς συνθήκες υγιεινής και υποβαθμισμένη στέγαση.
4. 568 εκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε κατάλληλο πόσιμο νερό σε απόσταση 30 λεπτών με τα πόδια μετ’ επιστροφής.
5. 788 εκατομμύρια πολυδιάστατα φτωχοί άνθρωποι έχουν τουλάχιστον ένα υποσιτισμένο άτομο στο σπίτι τους.
6. Σχεδόν το 66% από αυτούς ζουν σε νοικοκυριά όπου κανείς δεν έχει ολοκληρώσει τουλάχιστον έξι χρόνια σχολικής εκπαίδευσης.
7. 678 εκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα.
8. 550 εκατομμύρια άνθρωποι στερούνται επτά από τα οκτώ περιουσιακά στοιχεία που προσδιορίζονται στη μελέτη (ραδιόφωνο, τηλεόραση, τηλέφωνο, ηλεκτρονικό υπολογιστή, κάρο ζώων, ποδήλατο, μοτοσικλέτα ή ψυγείο). Επίσης, δεν έχουν στην κατοχή τους αυτοκίνητο.

Οι απόλυτοι αριθμοί στην έκθεση του UNDP είναι σταθερά χαμηλότεροι από τους αριθμούς που έχουν υπολογιστεί από άλλους ερευνητές. Πάρτε για παράδειγμα τον αριθμό των ατόμων που δεν έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα (678 εκατομμύρια). Τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας δείχνουν ότι το 2019, το 90% του παγκόσμιου πληθυσμού είχε πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα, πράγμα που σημαίνει ότι 1,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν είχαν καθόλου. Μια σημαντική μελέτη του 2020 καταδεικνύει ότι 3,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν «αρκετά αξιόπιστη πρόσβαση» στην ηλεκτρική ενέργεια. Αυτό είναι πολύ περισσότερο από τους απόλυτους αριθμούς της έκθεσης του UNDP, αλλά, ανεξάρτητα από τα συγκεκριμένα νούμερα, η τάση είναι ωστόσο τρομακτική. Ζούμε σε έναν πλανήτη με σημαντικά αυξανόμενες ανισότητες.

Για πρώτη φορά, το UNDP εστίασε την προσοχή στις πιο λεπτομερείς πτυχές αυτών των ανισοτήτων, ρίχνοντας φως στις εθνοτικές, φυλετικές και καστικές ιεραρχίες. Τίποτα δεν είναι τόσο άθλιο όσο οι κοινωνικές ιεραρχίες, κληροδοτήματα του παρελθόντος που συνεχίζουν να προσβάλλουν έντονα την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Εξετάζοντας τα δεδομένα από 41 χώρες, το UNDP διαπίστωσε ότι η πολυδιάστατη φτώχεια πλήττει δυσανάλογα εκείνους που αντιμετωπίζουν κοινωνικές διακρίσεις. Στην Ινδία, για παράδειγμα, οι καταγεγραμμένες κάστες και οι καταγεγραμμένες φυλές («καταγεγραμμένες» επειδή η κυβέρνηση τις θεωρεί ως επίσημα καθορισμένες ομάδες) αντιμετωπίζουν το κύριο βάρος της τρομερής φτώχειας και των διακρίσεων, οι οποίες με τη σειρά τους επιδεινώνουν την εξαθλίωσή τους. Πέντε στους έξι ανθρώπους που παλεύουν με την πολυδιάστατη φτώχεια ανήκουν στις υποβαθμισμένες κάστες και φυλές. Μελέτη του 2010 έδειξε ότι κάθε χρόνο, τουλάχιστον 63 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ινδία πέφτουν κάτω από το όριο της φτώχειας λόγω της πληρωμής από την τσέπη τους των εξόδων υγειονομικής περίθαλψης (δηλαδή δύο άνθρωποι ανά δευτερόλεπτο). Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, οι αριθμοί αυτοί αυξήθηκαν, αν και δεν ήταν εύκολο να συγκεντρωθούν ακριβή στοιχεία. Ανεξάρτητα από αυτό, οι πέντε στους έξι ανθρώπους που βρίσκονται σε πολυδιάστατη φτώχεια -πολλοί από αυτούς ανήκουν σε καταγεγραμμένες κάστες και φυλές- δεν έχουν καμία πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και, ως εκ τούτου, δεν συμπεριλαμβάνονται καν σε αυτά τα στοιχεία. Υπάρχουν σε μεγάλο βαθμό εκτός των επίσημων συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης, γεγονός που υπήρξε καταστροφικό για τις κοινότητες αυτές κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Πέρυσι, ο γενικός γραμματέας της ALBA-TCP (Μπολιβαριανή Συμμαχία για τους Λαούς της Αμερικής μας – Συνθήκη Εμπορίου των Λαών), Σάσα Λιορέντι, ζήτησε από τη Τριηπειρωτική: Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών και το Ινστιτούτο Σιμόν Μπολίβαρ στο Καράκας της Βενεζουέλας να ξεκινήσουν μια διεθνή συζήτηση που να απαντά στις ευρύτερες κρίσεις της εποχής μας. Συγκεντρώσαμε είκοσι έξι ερευνητικά ινστιτούτα από όλο τον κόσμο, το έργο των οποίων έχει πλέον καταλήξει σε μια έκθεση με τίτλο «Ένα σχέδιο για τη διάσωση του πλανήτη». Το σχέδιο αυτό αναπαράγεται με μια εκτενέστερη εισαγωγή στο φάκελο αριθ. 48 (Ιανουάριος 2022).

Εξετάσαμε προσεκτικά δύο είδη κειμένων: πρώτον, μια σειρά από σχέδια που εκπονήθηκαν από συντηρητικές και φιλελεύθερες δεξαμενές σκέψης σε όλο τον κόσμο, από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ μέχρι το Συμβούλιο για τον Περιεκτικό Καπιταλισμό- δεύτερον, ένα σύνολο αιτημάτων από συνδικάτα, αριστερά πολιτικά κόμματα και κοινωνικά κινήματα. Βασιστήκαμε στα δεύτερα για να κατανοήσουμε καλύτερα τους περιορισμούς των πρώτων. Για παράδειγμα, διαπιστώσαμε ότι τα φιλελεύθερα και συντηρητικά κείμενα αγνοούσαν το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι κεντρικές τράπεζες -κυρίως στον Παγκόσμιο Βορρά- συγκέντρωσαν 16 τρισεκατομμύρια δολάρια για να στηρίξουν ένα παραπαίον καπιταλιστικό σύστημα. Παρόλο που υπάρχουν χρήματα που θα μπορούσαν να είχαν διατεθεί για το κοινωνικό καλό, αντ’ αυτού πήγαν σε μεγάλο βαθμό για τη στήριξη του χρηματοπιστωτικού τομέα και της βιομηχανίας. Εάν τα χρήματα μπορούν να διατεθούν για αυτούς τους σκοπούς, μπορούν σίγουρα να χρησιμοποιηθούν για την πλήρη χρηματοδότηση ενός ισχυρού συστήματος δημόσιας υγείας σε κάθε χώρα και για μια δίκαιη μετάβαση από τα μη ανανεώσιμα ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, για παράδειγμα.

Το σχέδιο καλύπτει δώδεκα τομείς, από τη «δημοκρατία και την παγκόσμια τάξη» έως τον «ψηφιακό κόσμο». Για να σας δώσουμε μια αίσθηση του είδους των ισχυρισμών που διατυπώνονται στο σχέδιο, παραθέτουμε τις συστάσεις στην ενότητα για την εκπαίδευση:

1. Αποεμπορευματοποίηση της εκπαίδευσης, που περιλαμβάνει την ενίσχυση της δημόσιας εκπαίδευσης και την αποτροπή της ιδιωτικοποίησης της εκπαίδευσης.
2. Προώθηση του ρόλου των εκπαιδευτικών στη διοίκηση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.
3. Να διασφαλιστεί ότι τα μη προνομιούχα κοινωνικά στρώματα εκπαιδεύονται για να γίνουν εκπαιδευτικοί.
4. Να γεφυρωθούν το ηλεκτρικό και το ψηφιακό χάσμα.
5. Να δημιουργηθούν δημόσια χρηματοδοτούμενα και δημόσια ελεγχόμενα ευρυζωνικά συστήματα διαδικτύου υψηλής ταχύτητας.
6. Διασφάλιση ότι όλοι οι μαθητές έχουν πρόσβαση σε όλα τα στοιχεία της εκπαιδευτικής διαδικασίας, συμπεριλαμβανομένων των εξωσχολικών δραστηριοτήτων.
7. Ανάπτυξη διαύλων μέσω των οποίων οι μαθητές συμμετέχουν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων σε όλες τις μορφές της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
8. Να καταστεί η εκπαίδευση μια δια βίου εμπειρία, επιτρέποντας στους ανθρώπους σε κάθε στάδιο της ζωής να απολαμβάνουν την πρακτική της μάθησης σε διάφορα είδη ιδρυμάτων. Αυτό θα ενισχύσει την αξία ότι η εκπαίδευση δεν αφορά μόνο την οικοδόμηση μιας καριέρας, αλλά και την οικοδόμηση μιας κοινωνίας που υποστηρίζει τη συνεχή ανάπτυξη και εξέλιξη του πνεύματος και της κοινότητας.
9. Επιδότηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και των επαγγελματικών μαθημάτων για τους εργαζόμενους όλων των ηλικιών σε τομείς που σχετίζονται με το επάγγελμά τους.
10. Να καταστήσουν την εκπαίδευση, συμπεριλαμβανομένης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, διαθέσιμη σε όλους στις ομιλούμενες γλώσσες τους- να διασφαλίσουν ότι οι κυβερνήσεις αναλαμβάνουν την ευθύνη για την παροχή εκπαιδευτικού υλικού στις ομιλούμενες γλώσσες της χώρας τους μέσω μεταφράσεων και άλλων μέσων.
11. Να ιδρυθούν εκπαιδευτικά ιδρύματα διοίκησης που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των συνεταιρισμών στους τομείς της βιομηχανίας, της γεωργίας και των υπηρεσιών.

Το Σχέδιο για τη διάσωση του πλανήτη έχει τις ρίζες του στις αρχές του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών (1945), του εγγράφου με το υψηλότερο επίπεδο συναίνεσης στον κόσμο (193 κράτη μέλη του ΟΗΕ έχουν υπογράψει αυτή τη δεσμευτική συνθήκη). Ελπίζουμε ότι θα διαβάσετε προσεκτικά το σχέδιο και τον φάκελο. Έχουν παραχθεί για συζήτηση και αντιπαράθεση και είναι για να διαφωνήσετε και να τα επεξεργαστείτε. Αν έχετε προτάσεις ή ιδέες ή αν θέλετε να μας ενημερώσετε για το πώς μπορέσατε να χρησιμοποιήσετε το σχέδιο, παρακαλούμε να μας γράψετε στο plan@thetricontinental.org.

Η μελέτη υπήρξε βασικό εργαλείο για την ανάπτυξη του αγώνα της εργατικής τάξης, όπως φαίνεται από την επίδραση των εφημερίδων, των περιοδικών και της λογοτεχνίας της εργατικής τάξης στην επέκταση της λαϊκής φαντασίας. Το 1928, η Τίνα Μοντότι φωτογράφισε Μεξικανούς επαναστάτες αγρότες να διαβάζουν την El Machete, την εφημερίδα του κομμουνιστικού τους κόμματος. Η Μοντότι, μία από τις πιο φωτεινές επαναστατικές φωτογράφους, αποτύπωσε την ειλικρινή δέσμευση των επαναστατών του Μεξικού, της Αριστεράς της Βαϊμάρης και των μαχητών του ισπανικού εμφυλίου πολέμου. Οι αγρότες που διαβάζουν το El Machete και ο οργανωτής αγροτών στην Ινδία που διαβάζει τον Τούρκο κομμουνιστή ποιητή Ναζίμ Χικμέτ σε μια καλύβα κατά τη διάρκεια του μεγάλου λιμού της Βεγγάλης το 1943 που απεικονίζεται στην ξυλογραφία του Τσιταπρόσαντ Μπαταχαρία υποδηλώνουν χώρους όπου ελπίζουμε ότι θα συζητηθεί το σχέδιο. Ελπίζουμε ότι αυτό το σχέδιο θα χρησιμοποιηθεί όχι απλώς ως κριτική του παρόντος, αλλά ως πρόγραμμα για μια μελλοντική κοινωνία που θα οικοδομήσουμε στο παρόν.