Το εβδομαδιαίο δελτίο του Βιτζάι Πρασάντ, Ινδού ιστορικού, δημοσιογράφου και διευθυντή της Τριηπειρωτικής: Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών. Φόντο: Ντιέγκο Ριβέρα (Μεξικό), Παγωμένα περιουσιακά στοιχεία, 1931.
Μετάφραση Παναγιώτης Παπαδομανωλάκης.
Τον Απρίλιο του 2022, τα Ηνωμένα Έθνη συγκρότησαν την Παγκόσμια Ομάδα Αντιμετώπισης Κρίσεων για τα Τρόφιμα, την Ενέργεια και τα Οικονομικά. Η ομάδα αυτή παρακολουθεί τις τρεις μεγάλες κρίσεις του πληθωρισμού των τροφίμων, του πληθωρισμού των καυσίμων και της χρηματοπιστωτικής δυσπραγίας. Η δεύτερη ενημέρωσή τους, που δημοσιεύθηκε στις 8 Ιουνίου 2022, σημείωνε ότι, μετά από δύο χρόνια από την πανδημία COVID-19:
η παγκόσμια οικονομία έχει μείνει σε εύθραυστη κατάσταση. Σήμερα, το 60% των εργαζομένων έχουν χαμηλότερα πραγματικά εισοδήματα από ό,τι πριν από την πανδημία- το 60% των φτωχότερων χωρών βρίσκονται σε δυσχερή κατάσταση χρέους ή διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να βρεθούν σε αυτή- στις αναπτυσσόμενες χώρες λείπουν 1,2 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως για να καλύψουν το κενό κοινωνικής προστασίας- και απαιτούνται 4,3 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως – περισσότερα χρήματα από ποτέ – για την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ).
Αυτή είναι μια απολύτως λογική περιγραφή της δυσάρεστης παγκόσμιας κατάστασης, και τα πράγματα είναι πιθανό να χειροτερέψουν.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Ομάδα Αντιμετώπισης Κρίσεων του ΟΗΕ, τα περισσότερα καπιταλιστικά κράτη έχουν ήδη μειώσει τα κονδύλια ανακούφισης που παρείχαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. «Εάν τα συστήματα κοινωνικής προστασίας και τα δίκτυα ασφαλείας δεν επεκταθούν επαρκώς», αναφέρει η έκθεση, «οι φτωχές οικογένειες στις αναπτυσσόμενες χώρες που αντιμετωπίζουν πείνα μπορεί να μειώσουν τις δαπάνες που σχετίζονται με την υγεία- τα παιδιά που εγκατέλειψαν προσωρινά το σχολείο λόγω του COVID-19 μπορεί τώρα να μείνουν μόνιμα εκτός εκπαιδευτικού συστήματος- ή οι μικροκαλλιεργητές ή οι μικροεπιχειρηματίες μπορεί να κλείσουν τα μαγαζιά τους λόγω των υψηλότερων λογαριασμών ενέργειας».
Η Παγκόσμια Τράπεζα αναφέρει ότι οι τιμές των τροφίμων και των καυσίμων θα παραμείνουν σε πολύ υψηλά επίπεδα τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2024. Καθώς οι τιμές του σιταριού και των ελαιούχων σπόρων έχουν αυξηθεί, έρχονται αναφορές από όλο τον κόσμο -συμπεριλαμβανομένων των πλούσιων χωρών- ότι οι οικογένειες της εργατικής τάξης έχουν αρχίσει να παραλείπουν γεύματα. Αυτή η τεταμένη διατροφική κατάσταση έχει οδηγήσει την Ειδική Σύμβουλο του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) για την Περιεκτική Χρηματοδότηση της Ανάπτυξης, τη βασίλισσα Μαξίμα της Ολλανδίας, να προβλέψει ότι πολλές οικογένειες θα περιοριστούν σε ένα γεύμα την ημέρα, γεγονός που, όπως λέει, «θα αποτελέσει πηγή ακόμη μεγαλύτερης αστάθειας» στον κόσμο. Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF) προσθέτει ότι βρισκόμαστε στη μέση μιας «τέλειας καταιγίδας», αν λάβουμε υπόψη τις επιπτώσεις της αύξησης των επιτοκίων στις πληρωμές των στεγαστικών δανείων, καθώς και τους ανεπαρκείς μισθούς. Η γενική διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα-Κίνοβα, δήλωσε στα τέλη του περασμένου μήνα ότι «ο ορίζοντας έχει σκοτεινιάσει».
Οι εκτιμήσεις αυτές προέρχονται από ανθρώπους που βρίσκονται στην καρδιά ισχυρών παγκόσμιων οργανισμών – του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας, του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ και του ΟΗΕ (ακόμη και από μια βασίλισσα). Παρόλο που όλοι αναγνωρίζουν τη διαρθρωτική φύση της κρίσης, διστάζουν να είναι ειλικρινείς σχετικά με τις υποκείμενες οικονομικές διαδικασίες ή ακόμη και σχετικά με το πώς να ονοματίσουν επαρκώς την κατάσταση. Ο Ντέιβιντ Ρούμπενσταϊν, επικεφαλής της παγκόσμιας επενδυτικής εταιρείας The Carlyle Group, δήλωσε ότι όταν ήταν μέλος της κυβέρνησης του Αμερικανού προέδρου Τζίμι Κάρτερ, ο σύμβουλός τους σε θέματα πληθωρισμού Άλφρεντ Καν τους προειδοποίησε να μην χρησιμοποιούν τη λέξη – ύφεση – η οποία «τρομάζει τον κόσμο». Αντ’ αυτού, συμβούλευσε ο Καν , να χρησιμοποιούν τη λέξη «μπανανα». Σε αυτή τη λογική, ο Rubenstein δήλωσε για την τρέχουσα κατάσταση: «Δεν θέλω να πω ότι βρισκόμαστε σε μπανανα, αλλά θα έλεγα ότι η μπαναναμπορεί να μην απέχει πολύ από το σημείο που βρισκόμαστε σήμερα».
Ο μαρξιστής οικονομολόγος Μάικλ Ρόμπερτς δεν κρύβεται πίσω από λέξεις όπως μπανάνα. Ο Ρόμπερτς έχει μελετήσει το παγκόσμιο μέσο ποσοστό κέρδους του κεφαλαίου, το οποίο δείχνει ότι μειώνεται, με μικρές ανατροπές, από το 1997. Η τάση αυτή επιδεινώθηκε από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό κραχ του 2007-08 που οδήγησε στη Μεγάλη Ύφεση το 2008. Από τότε, υποστηρίζει, η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται στη δίνη μιας «μακράς ύφεσης», με το ποσοστό κέρδους να βρίσκεται σε ιστορικό χαμηλό το 2019 (λίγο πριν από την πανδημία).
«Το κέρδος οδηγεί τις επενδύσεις στον καπιταλισμό», γράφει ο Ρόμπερτς, «και έτσι η πτώση και η χαμηλή κερδοφορία οδήγησε σε αργή αύξηση των παραγωγικών επενδύσεων». Οι καπιταλιστικοί θεσμοί έχουν μετατοπιστεί από τις επενδύσεις σε παραγωγικές δραστηριότητες στον «φανταστικό κόσμο των αγορών μετοχών και ομολόγων και των κρυπτονομισμάτων», όπως το θέτει ο Ρόμπερτς. Η αγορά κρυπτονομισμάτων, παρεμπιπτόντως, έχει καταρρεύσει κατά πάνω από 60% φέτος. Η συρρίκνωση των κερδών στον Παγκόσμιο Βορρά έχει οδηγήσει τους καπιταλιστές να αναζητούν κέρδη στον Παγκόσμιο Νότο και να αποκρούουν κάθε χώρα (ιδίως την Κίνα και τη Ρωσία) που απειλεί την οικονομική και πολιτική ηγεμονία τους, αν χρειαστεί και με στρατιωτική βία.
Οπληθωρισμός είναι φρικτός, αλλά ο είναι απλώς το σύμπτωμα ενός βαθύτερου προβλήματος και όχι η αιτία του. Το πρόβλημα αυτό δεν είναι απλώς ο πόλεμος στην Ουκρανία ή η πανδημία, αλλά κάτι που επιβεβαιώνεται από τα στοιχεία αλλά αρνείται στις συνεντεύξεις Τύπου: το καπιταλιστικό σύστημα, βυθισμένο σε μια μακροχρόνια ύφεση, δεν μπορεί να αυτοθεραπευτεί. Αργότερα φέτος, το σημειωματάριο αριθ. 4 για τη θεωρία της κρίσης από το Τριηπειρωτικό Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευν’ων, γραμμένο από τους μαρξιστές οικονομολόγους Σουνγκούρ Σαβράν και Ε. Αχμέτ Τονάκ, εξηγεί πολύ καθαρά αυτά τα σημεία.
Προς το παρόν, η καπιταλιστική οικονομική θεωρία ξεκινά με την παραδοχή ότι κάθε προσπάθεια διευθέτησης μιας οικονομικής κρίσης, όπως η πληθωριστική κρίση, δεν πρέπει, όπως έγραψε ο Τζον Μέιναρντ Κέινς το 1923, να «απογοητεύσει τον εισοδηματία». Οι πλούσιοι κάτοχοι ομολόγων και τα μεγάλα καπιταλιστικά ιδρύματα ελέγχουν τον πολιτικό προσανατολισμό του Παγκόσμιου Βορρά, έτσι ώστε η αξία των χρημάτων τους – τρισεκατομμύρια δολάρια που κατέχει μια μειοψηφία – να είναι ασφαλής. Δεν μπορούν, όπως έγραψε ο Κέινς πριν από σχεδόν εκατό χρόνια, να απογοητευτούν.
Οι αντιπληθωριστικές πολιτικές που καθοδηγούνται από τις ΗΠΑ και την Ευρωζώνη δεν πρόκειται να ελαφρύνουν τα βάρη της εργατικής τάξης στις χώρες τους, και σίγουρα όχι στον υπερχρεωμένο Παγκόσμιο Νότο. Ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ Τζερόμ Πάουελ παραδέχτηκε ότι η νομισματική του πολιτική «θα προκαλέσει κάποιο πόνο», αλλά όχι στο σύνολο του πληθυσμού. Πιο ειλικρινά, ο Τζεφ Μπέζος της Amazon έγραψε στο Twitter ότι «ο πληθωρισμός είναι ένας παλινδρομικός φόρος που πλήττει περισσότερο τους λιγότερο εύπορους». Η άνοδος των επιτοκίων στον Βόρειο Ατλαντικό καθιστά τα χρήματα πολύ πιο ακριβά για τους απλούς ανθρώπους στην περιοχή αυτή, αλλά καθιστά επίσης σχεδόν αδύνατο τον δανεισμό σε δολάρια για την αποπληρωμή των εθνικών χρεών στον Παγκόσμιο Νότο. Η αύξηση των επιτοκίων και η σύσφιξη της αγοράς εργασίας αποτελούν άμεσες επιθέσεις κατά της εργατικής τάξης και των αναπτυσσόμενων χωρών.
Δεν υπάρχει τίποτα αναπόφευκτο στον ταξικό πόλεμο των κυβερνήσεων του Παγκόσμιου Βορρά. Άλλες πολιτικές είναι δυνατές- μερικές από αυτές παρατίθενται παρακάτω:
- Φορολόγηση των πλουσίων του κόσμου. Υπάρχουν 2.668 δισεκατομμυριούχοι στον κόσμο που αξίζουν 12,7 τρισεκατομμύρια δολάρια- τα χρήματα που κρύβουν σε παράνομους φορολογικούς παραδείσους ανέρχονται σε περίπου 40 τρισεκατομμύρια δολάρια. Αυτός ο πλούτος θα μπορούσε να τεθεί σε παραγωγική κοινωνική χρήση. Όπως σημειώνει η Oxfam, οι δέκα πλουσιότεροι άνδρες έχουν περισσότερο πλούτο από 3,1 δισεκατομμύρια ανθρώπους (40% του παγκόσμιου πληθυσμού).
- Φορολόγηση των μεγάλων επιχειρήσεων, τα κέρδη των οποίων έχουν κλιμακωθεί πέρα από κάθε φαντασία. Τα εταιρικά κέρδη των ΗΠΑ έχουν αυξηθεί κατά 37%, πολύ μπροστά από τον πληθωρισμό και τις αυξήσεις των αποδοχών. Η Έλεν Ζέντνερ, επικεφαλής οικονομολόγος της κορυφαίας εταιρείας χρηματοοικονομικών υπηρεσιών Morgan Stanley στις ΗΠΑ, υποστηρίζει ότι, κατά τη διάρκεια της μακράς ύφεσης, υπήρξε μια «άνευ προηγουμένου» βουτιά στο μερίδιο του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος που κερδίζει η εργατική τάξη στις ΗΠΑ. Έχει ζητήσει την επιστροφή σε μια πιο δίκαιη ισορροπία μεταξύ κερδών και μισθών.
- Χρησιμοποιήστε αυτόν τον κοινωνικό πλούτο για να ενισχύσετε τις κοινωνικές δαπάνες, όπως τα κονδύλια για την εξάλειψη της πείνας και του αναλφαβητισμού και την οικοδόμηση συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης, καθώς και μορφές δημόσιων μεταφορών χωρίς εκπομπές άνθρακα.
- Να θεσπιστούν έλεγχοι τιμών για αγαθά που αυξάνουν ειδικά τον πληθωρισμό – όπως οι τιμές των τροφίμων, των λιπασμάτων, των καυσίμων και των φαρμάκων.
Ο μεγάλος Μπατζανός συγγραφέας Τζορτζ Λάμινγκ (1927-2022) έφυγε πρόσφατα από κοντά μας. Στο δοκίμιό του του 1966, «Ο λαός της Δυτικής Ινδίας», ο Λάμινγκ έλεγε: «Η αρχιτεκτονική του μέλλοντός μας δεν είναι μόνο ημιτελής, αλλά και η σκαλωσιά έχει μόλις ανεβεί». Αυτό ήταν ένα ισχυρό συναίσθημα από έναν ισχυρό οραματιστή, ο οποίος ήλπιζε ότι η πατρίδα του στην Καραϊβική, οι Δυτικές Ινδίες, θα διαμορφωνόταν σε μια κυρίαρχη περιοχή που θα μπορούσε να απαλλάξει τους ανθρώπους της από μεγάλα προβλήματα. Αυτό δεν έγινε. Παραδόξως, η Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα του ΔΝΤ ανέφερε αυτή τη φράση σε πρόσφατο άρθρο της, ενώ επιχειρηματολογούσε για τη συνεργασία της περιοχής με το ΔΝΤ. Είναι πιθανό ότι η Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα και το επιτελείο της δεν διάβασαν όλη την ομιλία του Λάμινγκ, διότι η παράγραφος αυτή είναι διδακτική σήμερα όπως και το 1966:
Υπάρχει, πιστεύω, ένα τρομερό τάγμα οικονομολόγων σε αυτή την αίθουσα. Διδάσκουν τη στατιστική της επιβίωσης. Προβλέπουν και προειδοποιούν για τη σχετική τιμή της ελευθερίας… [Θα] ήθελα απλώς να έχετε κατά νου την ιστορία ενός συνηθισμένου εργαζόμενου από τα Μπαρμπάντος. Όταν τον ρώτησε ένας άλλος Δυτικός Ινδός, τον οποίο είχε να δει περίπου δέκα χρόνια, «και πώς πάνε τα πράγματα;», εκείνος απάντησε: «Το βοσκοτόπι πράσινο, αλλά με έχουν δεμένο σε κοντό σχοινί».
guernicaeu.wordpress.com 