Μεταφράσαμε το εβδομαδιαίο δελτίο του Βιτζάι Πρασάντ, Ινδού ιστορικού, δημοσιογράφου και διευθυντή της Τριηπειρωτικής: Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών. Kεντρική φωτογραφία: Amadou Sanogo (Μάλι), I think with my head, 2016.
Τον Οκτώβριο του 2021, η Οικονομική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική (ECLAC) διοργάνωσε σεμινάριο για την πανδημία και τα εκπαιδευτικά συστήματα. Είναι εντυπωσιακό ότι το 99% των μαθητών στην περιοχή πέρασε ένα ολόκληρο ακαδημαϊκό έτος με ολική ή μερική διακοπή των δια ζώσης μαθημάτων, ενώ περισσότερα από 600.000 παιδιά αγωνίστηκαν με την απώλεια των φροντιστών τους λόγω της πανδημίας. Εκτιμάται επίσης ότι η κρίση θα μπορούσε να αναγκάσει 3,1 εκατομμύρια παιδιά και νέους να εγκαταλείψουν το σχολείο και να αναγκάσει πάνω από 300.000 να πάνε στην εργασία. Στο σεμινάριο, η Alicia Bárcena, εκτελεστική γραμματέας της ECLAC, δήλωσε ότι ο συνδυασμός της πανδημίας, της οικονομικής αναταραχής στην περιοχή και των οπισθοδρομήσεων στην εκπαίδευση έχουν προκαλέσει «μια σιωπηλή κρίση».
Η κατάσταση σε όλο τον κόσμο είναι εξίσου άσχημη, με τη φράση «σιωπηλή κρίση» να χρειάζεται ίσως μια περισσότερο παγκόσμια εφαρμογή. Τα Ηνωμένα Έθνη σημειώνουν ότι «περισσότεροι από 1,5 δισεκατομμύριο μαθητές και νέοι σε ολόκληρο τον πλανήτη επηρεάζονται ή έχουν επηρεαστεί από το κλείσιμο σχολείων και πανεπιστημίων λόγω της πανδημίας COVID-19»- τουλάχιστον 1 δισεκατομμύριο μαθητές κινδυνεύουν να μείνουν πίσω στις σπουδές τους. «Οποιοι ζουν σε φτωχότερα νοικοκυριά», ανέφερε ο ΟΗΕ, «δεν έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο, προσωπικούς υπολογιστές, τηλεοράσεις ή ακόμη και ραδιόφωνα στο σπίτι, ενισχύοντας τις επιπτώσεις των υφιστάμενων μαθησιακών ανισοτήτων». Σχεδόν το ένα τρίτο όλων των παιδιών – τουλάχιστον 463 εκατομμύρια – δεν έχουν καμία πρόσβαση σε τεχνολογίες για τηλεκπαίδευση – τρία στα τέσσερα από αυτά τα παιδιά προέρχονται από αγροτικές περιοχές, τα περισσότερα από αυτά από τα πολύ φτωχότερα νοικοκυριά. Λόγω του κλεισίματος των σχολείων κατά τη διάρκεια των λουκέτων και της έλλειψης υποδομών για ηλεκτρονική μάθηση, πολλά παιδιά «αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να μην επιστρέψουν ποτέ στο σχολείο, ακυρώνοντας την πρόοδο ετών που έχει σημειωθεί στην εκπαίδευση σε όλο τον κόσμο».
Το 2015, τα 193 κράτη μέλη των Ηνωμένων Εθνών συμφώνησαν στην Ατζέντα 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη, θέτοντας δεκαεπτά στόχους βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) που πρέπει να επιτευχθούν εντός δεκαπέντε ετών. Ολόκληρη η διαδικασία των ΣΒΑ, η οποία ξεκίνησε ως οι Αναπτυξιακοί Στόχοι της Χιλιετίας για τη μείωση της φτώχειας το 2000, είχε ευρεία συναίνεση. Ο τέταρτος στόχος είναι «να διασφαλιστεί η χωρίς αποκλεισμούς και ισότιμη ποιοτική εκπαίδευση και να προωθηθούν οι ευκαιρίες δια βίου μάθησης για όλους». Στο πλαίσιο της διαδικασίας για την προώθηση αυτού του στόχου, ο ΟΗΕ και η Παγκόσμια Τράπεζα ανέπτυξαν από κοινού μια έννοια που ονομάζεται «μαθησιακή φτώχεια», η οποία ορίζεται ως «η αδυναμία ανάγνωσης και κατανόησης ενός απλού κειμένου μέχρι την ηλικία των 10 ετών». Το μέτρο της «μαθησιακής φτώχειας» αφορά το 53% των παιδιών σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος και έως και το 80% των παιδιών σε φτωχές χώρες. Πριν από την πανδημία, ήταν σαφές ότι μέχρι το 2030 οι φιλοδοξίες των SDG δεν θα είχαν επιτευχθεί για το 43% των παιδιών του κόσμου. Τα Ηνωμένα Έθνη αναφέρουν τώρα ότι το 2020 επιπλέον 101 εκατομμύρια ή το 9% των παιδιών στις τάξεις 1 έως 8 «έπεσαν κάτω από τα ελάχιστα επίπεδα αναγνωστικής επάρκειας» και ότι η πανδημία «εξαφάνισε τα εκπαιδευτικά κέρδη που επιτεύχθηκαν τα τελευταία 20 χρόνια». Είναι πλέον παγκοσμίως αποδεκτό ότι ο τέταρτος στόχος θα είναι ανέφικτος για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ο ΟΗΕ και η Παγκόσμια Τράπεζα έχουν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου ότι αυτή η «σιωπηλή κρίση» θα έχει καταστροφικές επιπτώσεις στο οικονομικό μέλλον των μαθητών. Εκτιμούν ότι «αυτή η γενιά παιδιών κινδυνεύει τώρα να χάσει 17 τρισεκατομμύρια δολάρια σε κέρδη ζωής σε παρούσα αξία, ή περίπου το 14% του σημερινού παγκόσμιου ΑΕΠ, εξαιτίας του κλεισίματος σχολείων και των οικονομικών σοκ που σχετίζονται με το COVID-19». Οι μαθητές όχι μόνο θα χάσουν τρισεκατομμύρια δολάρια σε κέρδη ζωής, αλλά θα στερηθούν επίσης την κοινωνική, πολιτιστική και πνευματική σοφία και δεξιότητες ζωτικής σημασίας για την πρόοδο της ανθρωπότητας.
Ήδη, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα από τα πρώτα χρόνια μέχρι το κολέγιο δίνουν έμφαση στην εμπορευματοποίηση της εκπαίδευσης. Η παρακμή της βασικής εκπαίδευσης στις ανθρωπιστικές επιστήμες έχει γίνει παγκόσμιο πρόβλημα, στερώντας από τον παγκόσμιο πληθυσμό τις βάσεις στην ιστορία, την κοινωνιολογία, τη λογοτεχνία και τις τέχνες, οι οποίες δημιουργούν μια πλουσιότερη κατανόηση του τι σημαίνει να ζει κανείς σε μια κοινωνία και να είναι πολίτης του κόσμου. Αυτού του είδους η εκπαίδευση είναι το αντίδοτο στις τοξικές μορφές του ωχαδερφισμού και της ξενοφοβίας που μας οδηγούν στον αφανισμό και την εξαφάνιση.
Οι πολιτιστικοί θεσμοί βρίσκονται σε βαθύτατο πρόβλημα στη «σιωπηλή κρίση». Μελέτη της UNESCO σχετικά με τις επιπτώσεις της πανδημίας σε 104.000 μουσεία σε όλο τον κόσμο διαπίστωσε ότι σχεδόν τα μισά από αυτά τα ιδρύματα βίωσαν σημαντική μείωση της δημόσιας χρηματοδότησης το 2020, με περιορισμένα κέρδη το επόμενο έτος. Εν μέρει λόγω των κλεισιμάτων και εν μέρει λόγω των προβλημάτων χρηματοδότησης, η επισκεψιμότητα στα πιο δημοφιλή μουσεία τέχνης στον κόσμο μειώθηκε κατά 77% το 2020. Εκτός από την πανδημία, η άνοδος του καπιταλισμού της πλατφορμας – οικονομική δραστηριότητα που έχει τις ρίζες της σε διαδικτυακές πλατφόρμες – έχει επιταχύνει την ιδιωτικοποίηση της πολιτιστικής κατανάλωσης, με τις δημόσιες μορφές πολιτιστικής έκθεσης μέσω της δημόσιας εκπαίδευσης, των δημόσιων μουσείων και γκαλερί και των δημόσιων συναυλιών να μην μπορούν να συμβαδίσουν με το Netflix και το Spotify. Το γεγονός ότι μόνο το 29% των κατοίκων της υποσαχάριας Αφρικής έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο καθιστά τις ανισότητες της πολιτιστικής ζωής ακόμη πιο πιεστική ανησυχία.
Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίστηκαν οι εκπαιδευτικοί κατά τη διάρκεια της πανδημίας καταδεικνύει το χαμηλό επίπεδο της σημασίας που αποδίδεται σε αυτή την κρίσιμη εργασία και γενικότερα στην εκπαίδευση στην παγκόσμια κοινωνία μας. Μόνο σε 19 χώρες οι εκπαιδευτικοί τοποθετήθηκαν στην πρώτη ομάδα προτεραιότητας μαζί με τους εργαζόμενους πρώτης γραμμής για να λάβουν το εμβόλιο COVID-19.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων, αυτό το ενημερωτικό δελτίο έχει προβάλει το Σχέδιο για τη διάσωση του πλανήτη, το οποίο αναπτύξαμε μαζί με 26 ερευνητικά ινστιτούτα από όλο τον κόσμο υπό την ηγεσία της Μπολιβαριανής Συμμαχίας για τους Λαούς της Αμερικής μας – Λαϊκή Συνθήκη Εμπορίου (ALBA-TCP). Θα συνεχίσουμε να επισημαίνουμε αυτό το κείμενο επειδή αμφισβητεί σημαντικά την άποψη του status quo για το πώς πρέπει να προχωρήσουμε στους κοινούς παγκόσμιους αγώνες μας. Όσον αφορά την εκπαίδευση, για παράδειγμα, οικοδομούμε το πλανητικό μας πλαίσιο με βάση τις ανάγκες των εκπαιδευτικών και των μαθητών και όχι με βάση το ΑΕΠ ή την αξία του χρήματος. Σχετικά με την εκπαίδευση, έχουμε έναν κατάλογο με έντεκα αιτήματα – όχι ολοκληρωμένο, αλλά ενδεικτικό. Μπορείτε να τα διαβάσετε εδώ.
Παρακαλούμε διαβάστε το σχέδιο προσεκτικά. Περιμένουμε με ανυπομονησία τις παρεμβάσεις σας, τις οποίες ελπίζουμε να μας στείλετε στο plan@thetricontinental.org. Αν βρείτε αυτές τις ιδέες χρήσιμες, παρακαλούμε να τις διαδώσετε ευρέως. Αν αναρωτιέστε για το πώς προτείνουμε να χρηματοδοτηθούν αυτές οι ιδέες, παρακαλώ ρίξτε μια ματιά στο πλήρες σχέδιο (παρεμπιπτόντως, τουλάχιστον 37 τρισεκατομμύρια δολάρια βρίσκονται σήμερα σε παράνομους φορολογικούς παραδείσους).
Στην Ονδούρα γίνονται βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Στις 27 Ιανουαρίου, η πρόεδρος Xiomara Castro ανέλαβε τα ηνία της χώρας, αποτελώντας την πρώτη γυναίκα επικεφαλής της κυβέρνησης στην ιστορία της χώρας. Υποσχέθηκε αμέσως να δώσει δωρεάν ηλεκτρικό ρεύμα σε περισσότερους από ένα εκατομμύριο από τα σχεδόν δέκα εκατομμύρια κατοίκους της Ονδούρας. Αυτό θα ενισχύσει τη δυνατότητα των φτωχότερων Ονδουραίων να διευρύνουν τους πολιτιστικούς τους ορίζοντες και θα αυξήσει τις πιθανότητες να μπορέσουν τα παιδιά να συμμετάσχουν σε διαδικτυακή μάθηση κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Την ημέρα της ορκωμοσίας της, διάβασα τα όμορφα λόγια της Νικαραγουανο-Σαλβαδοριανής ποιήτριας Claribel Alegría, της οποίας η δέσμευση για την πρόοδο των λαών της Κεντρικής Αμερικής βγαίνει από τα λαμπρά ποιήματά της. Το 1978, λίγο πριν από την επανάσταση στη Νικαράγουα, η Alegría κέρδισε το βραβείο Casa de las Américas για τη συλλογή Sobrevivo («Επιβιώνω»). Μαζί με τον D. J. Flakoll έγραψε την οριστική ιστορία της Σαντινίστικης Επανάστασης, Nicaragua, la revolución sandinista: una crónica política 1855-1979 («Η Σαντινίστικη Επανάσταση – ένα πολιτικό χρονικό, 1855-1979»), που εκδόθηκε το 1982. Το απόσπασμα του ποιήματός της Contabilizando («Λογιστική») στο βιβλίο της Fugues (1993) μας διδάσκει τη σημασία της ποίησης και της επιφοίτησης και τη σημασία που έχουν το όνειρο και η ελπίδα για την ανθρώπινη πρόοδο:
Δεν ξέρω πόσα χρόνια
ονειρεύομαι την απελευθέρωση του λαού μου
ορισμένους αθάνατους θανάτους
τα μάτια εκείνου του πεινασμένου παιδιού
τα μάτια σου που με λούζουν με αγάπη
Ένα απόγευμα με το ξεχασμένο μου…
και αυτή την αποπνικτική ώρα
η επιθυμία να διαμορφώσω τον εαυτό μου
σε έναν στίχο
μια κραυγή
μια κηλίδα αφρού.
guernicaeu.wordpress.com 