Επισιτιστική κυριαρχία: 25 χρόνια στη δημιουργία

Ο Jaime Amorim είναι μέλος του Εθνικού Συμβουλίου του Κινήματος Αγροτών Χωρίς Γη (MST) και μέλος του Διεθνούς Συντονισμού του Via Campesina. Πηγή: Peoples Dispatch

Την ίδια χρονιά που το La Via Campesina γιορτάζει τα 25 χρόνια ίδρυσης, οικοδόμησης και αγώνα για «επισιτιστική κυριαρχία», τα Ηνωμένα Έθνη (ΟΗΕ) θα συγκαλέσουν σύνοδο κορυφής αρχηγών κρατών, μελών μεγάλων επιχειρήσεων και ιδιωτικών εταιρειών, πολυεθνικών και εκπροσώπων αγροτικών επιχειρήσεων για να συζητήσουν διαδικασίες συστημάτων τροφίμων.

Η Σύνοδος Κορυφής για τα Συστήματα Τροφίμων (FFS), θα πραγματοποιηθεί τον Σεπτέμβριο του 2021 κατά τη διάρκεια της εβδομάδας της επιτροπής υψηλού επιπέδου της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών. Αυτή η σύνοδος κορυφής θα διεξαχθεί καθώς ο κόσμος βιώνει μια πανδημία που έχει στοιχίσει τη ζωή περισσότερων από τέσσερα εκατομμύρια ανθρώπων παγκοσμίως, θυμάτων του COVID-19. Σε αυτό το πλαίσιο, η 25ετής συζήτηση για την επισιτιστική κυριαρχία γίνεται όλο και πιο επιτακτική.

Διατροφική κυριαρχία

Η πρώτη διάσκεψη του La Via Campesina πραγματοποιήθηκε στο Βέλγιο το 1993, μετά την ίδρυση της οργάνωσης στη Νικαράγουα, και ως προϊόν 500 ετών ιθαγενούς, μαύρης και λαϊκής αντίστασης. Το La Via Campesina γεννήθηκε ως μια παγκόσμια πλατφόρμα για τον συντονισμό των αγροτικών κινημάτων. Σε αυτήν τη διάσκεψη, η πλατφόρμα καθόρισε τους πρωταρχικούς της στόχους. Ο ένας ήταν η δημιουργία σχέσεων αλληλεγγύης μεταξύ των λαών και ιδιαίτερα μεταξύ των αγροτικών οργανώσεων. ο άλλος ήταν, αναγνωρίζοντας την ποικιλομορφία των αγροτών παγκοσμίως, η κατασκευή ενός μοντέλου γεωργικής ανάπτυξης που εγγυάται την επισιτιστική κυριαρχία ως το δικαίωμα των λαών να καθορίζουν τις δικές τους γεωργικές πολιτικές. Ζήτησε επίσης τη διατήρηση του περιβάλλοντος και την προστασία της βιοποικιλότητας.

Οι στόχοι που καθορίστηκαν από το νεοϊδρυθέν Via Campesina είχαν μια σαφή στρατηγική να αντιταχθούν στη γεωργική βιομηχανία, την τυποποίηση των πολιτισμών, την παραγωγικότητα πάνω από όλα, τις μονοκαλλιέργειες, και το μοντέλο της αγροεκμετάλλευσης που χαρακτηρίζει το μοντέλο αγροτικής ανάπτυξης. Είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι αυτές οι ιδέες δεν προήλθαν από τα φωτισμένα μυαλά των ηγετών των αγροτών και των ΜΚΟ που συμμετείχαν στη διάσκεψη ως προσκεκλημένοι, αλλά μάλλον από τις πολιτικές και οικονομικές συνθήκες που χαρακτήρισαν αυτήν τη χρονική περίοδο.

Η δεκαετία της δεκαετίας του 1990 είδε την πιο επιθετική εφαρμογή του καπιταλιστικού μοντέλου σε όλο τον κόσμο. Κυρίως μέσω του έργου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), ο νεοφιλελευθερισμός, ο οποίος επεδίωκε να προωθήσει την κυριαρχία στα έθνη και τα πρότυπα γεωργικής παραγωγής, επέβαλε νομοθετικές αλλαγές στα εθνικά κράτη, οι οποίες επέτρεψαν μεγαλύτερη κυκλοφορία αγαθών μεταξύ χωρών μέσω χαμηλότερου κόστους και την κατάργηση των τελωνειακών περιορισμών.

Ο νεοφιλελευθερισμός υποσχέθηκε πλήρη άνοιγμα των συνόρων προκειμένου να επιτρέψει την ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών. Επιβάλλει στις φτωχές και αναπτυσσόμενες χώρες διαδικασίες που αποσκοπούν στη μείωση της συμμετοχής του κράτους στην οικονομία, αποδυναμώνοντας έτσι τα κράτη με μεθόδους όπως οι ιδιωτικοποιήσεις, ιδίως εκείνες που στοχεύουν στις δημόσιες υπηρεσίες και τις κρατικές επιχειρήσεις.

Με την επιρροή του Παγκόσιου Οργανισμού Eμπoρίou (ΠΟΕ), τα τρόφιμα αποτέλεσαν αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε χρηματιστήρια πέραν του ελέγχου των εργαζόμενων στον γεωργικό τομέα πoυ τα παρήγαγαν. Αντίθετα, οι μεγάλες δπολυεθνικές εταιρείες, η μεγάλη πλειοψηφία των οποίων είναι Βορειοαμερικανικές και Ευρωπαϊκές, ήρθαν να ελέγξουν την παραγωγή, τη γεωργική βιομηχανία, τα αποθέματα / καταστήματα τροφίμων, τη διανομή και τις τιμές. Το αγροτικό επιχειρείν συνεχίζει να εξελίσσεται σε νέα εδάφη, προωθώντας τη βία και την καταστροφή των αγροτικών κοινοτήτων προς όφελος της επέκτασης των γεωργικών επιχειρήσεων και εταιρειών επί της εθνικής κυριαρχίας.

Η πείνα είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στον κόσμο που παράγεται κυρίως από την υψηλή συγκέντρωση πλούτου στα χέρια μιας μειοψηφίας, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων ζουν σε απάνθρωπες συνθήκες, πολύ κάτω από το όριο της φτώχειας. Η ασφάλεια τροφίμων δεν ασχολείται με το είδος των τροφίμων, ούτε με τις συνθήκες υπό τις οποίες τα παράγουν οι εργαζόμενοι στη γεωργία, πολλές φορές με κόστος την εκμετάλλευση, την παιδική εργασία, τη δουλεία, την περιβαλλοντική καταστροφή, την καταναγκαστική εργασία από γυναίκες και νέους και όλες τις αντιξοότητες και τη βία που διαπράττονται κατά των οικογενειών των αγροτών που απελαύνονται από τη γη και την επικράτειά τους προκειμένου να επεκταθούν τα σύνορα των γεωργικών επιχειρήσεων.

Η επισιτιστική κυριαρχία, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και 25 χρόνια, απορρέει από τη συζήτηση της ιδέας ότι δεν είναι σχεδόν αρκετό να παρέχεται απλώς φαγητό στους ανθρώπους. Αρχίσαμε να συζητάμε για το είδος των τροφίμων, τις συνθήκες παραγωγής τους και τη σχέση μεταξύ αυτών των τροφίμων και των παραγωγικών διαδικασιών με την εργασία, με το περιβάλλον, και με τις τοπικές και αυτόχθονες κοινότητες. Η παραγωγή τροφίμων πρέπει να προωθεί μια υγιή σχέση συνύπαρξης με το περιβάλλον, με αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας. Η παραγωγή τροφίμων πρέπει να συνδέεται με την ιδέα ότι τα τρόφιμα που παράγονται πρέπει να είναι υγιεινά, απαλλαγμένα από χημικά προϊόντα και αγροτοξίνες, από σπόρους που παράγονται από τους ίδιους τους αγρότες.

Η επισιτιστική κυριαρχία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη συζήτηση σχετικά με το τι οραματιζόμαστε για τις αγροτικές περιοχές και τι είδους ανάπτυξη πρέπει να εφαρμοστεί, καθώς και τι είδους τρόφιμα πρέπει να παράγουμε. Και γιατί θέλουμε να παράγουμε; Να δοθεί προτεραιότητα στην παραγωγή για τις τοπικές αγορές, σύμφωνα με την κουλτούρα της τοπικής και περιφερειακής κατανάλωσης. Η κυριαρχία μας επιτρέπει να σκεφτόμαστε στρατηγικά προκειμένου να διαταράξουμε τον έλεγχο που ασκούν οι πολιτικές του ΠΟΕ και των μεγάλων εταιρειών στις αγορές τροφίμων.

Προς υπεράσπιση της επισιτιστικής κυριαρχίας έχουν λάβει χώρα σε όλο τον κόσμο πολλοί αγώνες , όπως είδαμε στα τέλη του 2020, όταν αγρότες στην Ινδία κινητοποιήθηκαν εναντίον της συντηρητικής κυβέρνησης, η οποία κατέστρεφε τις δημόσιες πολιτικές σχετικά με τις αγροτικές περιοχές προκειμένου να ανοίξει χώρος για γεωργικές επιχειρήσεις και ξένες γεωργικές εταιρείες. Υπήρξε επίσης ο αγώνας για την οικοδόμηση ενός αναπτυξιακού μοντέλου «Καλής Διαβίωσης» σε αγροτικές περιοχές στη Βολιβία, σύμφωνα με τη μέθοδο «αγρότης στον αγρότη» που αναπτύχθηκε στην Κούβα για να αυξήσει την αγροοικολογική παραγωγή. Αλλά θα ήθελα να ολοκληρώσω υπενθυμίζοντας τρεις ηγέτες που άφησαν το σημάδι τους σε αυτά τα τελευταία 25 χρόνια και που μας άφησαν μαθήματα για το πώς να υπερασπιστούμε την επισιτιστική κυριαρχία.

Για να θυμηθούμε τον σύντροφο Lee, όπως τον αποκαλούσαμε, Lee Kyang Hae, ένας 55χρονος Κορεάτης αγρότης ο οποίος, στις 10 Σεπτεμβρίου 2003, κατά τη διάρκεια της 5ης Υπουργικής Επανένωσης του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) στο Κανκούν (Μεξικό) θυσιάστηκε ενώ κουβαλούσε ένα πλακατ που έλεγε «Ο ΠΟΕ σκοτώνει γεωργούς». Έδωσε τη ζωή του για τον σκοπό μας και ο θάνατός του ήταν ένα μήνυμα: «Είτε θα πεθάνεις πολεμώντας είτε θα πεθάνεις αποδυναμωμένος από την πείνα, ή θα χάσεις την ταυτότητα του αγροτη».

Να θυμόμαστε τον σύντροφό μας Joseph Bové, Γάλλο, που ζει ακόμα, ως σημαντικό σύντροφο στην ιστορία του αγώνα του La Via Campesina. Ηγήθηκε κινητοποιήσεων στη Γαλλία στις αρχές του αιώνα για την υπεράσπιση της επισιτιστικής κυριαρχίας και ενάντια στην παρέμβαση της γεωργικής βιομηχανίας στην παραγωγή τροφίμων.

Και, τέλος, να θυμόμαστε τον σύντροφο Egídio Bruneto, ο οποίος μας άφησε νωρίς ως θύμα ενός ατυχήματος. Ήταν μέλος του Εθνικού Συμβουλίου του MST και μέλος του Διεθνούς Συντονισμού του La Via Campesina. Στο πλαίσιο του αγώνα για την υπεράσπιση των σπόρων ως Παγκόσμιας Κληρονομιάς, κάθε φορά που ταξίδεψε μετέφερε σπόρους κρυμμένους στις τσέπες του ή στη βαλίτσα του, τους οποίους έδινε στους αγρότες με προσωπικό και συνωμοτικό τρόπο, και όταν επέστρεφε από το ταξίδι πραγματοποιούσε την ίδια ανταλλαγή σπόρων, λίγους, μερικές φορές σχεδόν καθόλου, αλλά έδωσε σπόρους σε ακτιβιστές που ταιριάζουν στο κλίμα και την περιοχή προέλευσης των σπόρων. Μας δίδαξε να ανταλλάσσουμε και να διεθνοποιούμε τόσο τον αγώνα όσο και τους ίδιους τους σπόρους.

Η επισιτιστική κυριαρχία υπάρχει ως δικαίωμα των λαών να καθορίζουν τη γεωργική και επισιτιστική τους πολιτική. Να παράγουμε τρόφιμα, υγιεινά τρόφιμα, για όλους τους ανθρώπους.