Των Jeffrey D. Sachs και Isabella Massa για το Common Dreams
Η εμφάνιση του τυφώνα Elsa στην Καραϊβική αυτόν τον μήνα, πολύ πριν από τη συνηθισμένη έναρξη της εποχής τυφώνων του Ατλαντικού, μας υπενθυμίζει τι περιμένει τα μικρά νησιωτικά αναπτυσσόμενα κράτη του κόσμου τα επόμενα χρόνια. Τα κράτη αυτά υφίστανται ήδη τις καταστροφικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και θα πρέπει τώρα να δαπανήσουν μεγάλα ποσά για επισκευές και μέτρα για την οικοδόμηση ανθεκτικότητας. Οι πλούσιες χώρες και οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων τους συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στο πρόβλημα, οπότε θα πρέπει να βοηθήσουν να καλυφθεί το διογκούμενο κλιματικό κόστος για τα μικρά νησιωτικά αναπτυσσόμενα κράτη.
Λόγω των μοναδικών συνθηκών τους, τα 58 νησιωτικά αναπτυσσόμενα κράτη του κόσμου — 38 εκ των οποίων μέλη των Ηνωμένων Εθνών — ανήκουν σε ειδική ομάδα του ΟΗΕ από το 1992. Σε μια νέα μελέτη αυτής της ομάδας για τον ΟΗΕ, εντοπίσαμε τρία βασικά διαρθρωτικά τρωτά σημεία που αντιμετωπίζουν σήμερα τα νησιωτικά αναπτυσσόμενα κράτη.
Πρώτον, επειδή τα περισσότερα νησιωτικά αναπτυσσόμενα κράτη έχουν μικρούς πληθυσμούς (κάτω από ένα εκατομμύριο), οι εξαγωγές τους συγκεντρώνονται σε λίγες μόνο δραστηριότητες. Όταν χτύπησε το COVID-19, τα νησιωτικά αναπτυσσόμενα κράτη που εξαρτώνται από τον τουρισμό χτυπήθηκαν πολύ πιο σκληρά από τις περισσότερες άλλες χώρες, ιδιαίτερα από τις ανεπτυγμένες οικονομίες. Το 2020, το ΑΕΠ των Μπαρμπάντος, των Φίτζι και των Μαλδίβων μειώθηκε κατά 17,6%, 19% και 32,2%, αντίστοιχα, σε σύγκριση με το 3,5% στις Ηνωμένες Πολιτείες. Πολλά νησιωτικά αναπτυσσόμενα κράτη επίσης βίωσαν απότομη πτώση στα διεθνή εμβάσματα – μια άλλη βασική πηγή συντήρησης.
Δεύτερον, πολλα νησιωτικά αναπτυσσόμενα κράτη τείνουν να επιβαρύνονται με υψηλότερα έξοδα αποστολής, επειδή είναι μακριά από τις κύριες θαλάσσιες οδούς του κόσμου και πρέπει να αγοράζουν σε μικρότερες ποσότητες από ό, τι οι μεγαλύτερες οικονομίες. Τα νησιωτικά κράτη στον Ειρηνικό Ωκεανό είναι τα πιο απομακρυσμένα. Στον Ινδικό Ωκεανό, οι Μαλδίβες και οι Σεϋχέλλες απέχουν πολύ από τις θαλάσσιες οδούς και τις κύριες αγορές. Και στην Καραϊβική, οι κλίμακες διαφέρουν, με μερικά νησιά να βρίσκονται πολύ πιο κοντά από άλλα σε αμερικανικά λιμάνια.
Τέλος, λόγω της γεωγραφικής τους θέσης, τα νησιωτικά αναπτυσσόμενα κράτη έχουν εξαιρετικές περιβαλλοντικές αδυναμίες και αντιμετωπίζουν ειδικούς κινδύνους, συμπεριλαμβανομένης της επισιτιστικής ανασφάλειας. Σε μια μεγάλη χώρα, μια καταστροφή όπως ένας τυφώνας ή μια ξηρασία συνήθως πλήττει άμεσα μόνο μία περιοχή· Αλλά σε ένα μικρό νησιωτικό έθνος, η καταστροφή συχνά πλήττει το μεγαλύτερο μέρος ή ολόκληρη τη χώρα ταυτόχρονα, επιβαρύνοντας τόσο την απόκριση έκτακτης ανάγκης όσο και το κόστος της οικονομικής ανάκαμψης. Επιπλέον, η οξεία εξάρτηση από τις εισαγωγές τροφίμων έχει αφήσει πολλά νησιωτικά αναπτυσσόμενα κράτη με επιδημίες διαβήτη και της παχυσαρκίας – ένα πρόβλημα που θα πρέπει να θεωρηθεί ως καταδίκη της παγκόσμιας βιομηχανίας τροφίμων, και ως μια γεωγραφική ευπάθεια αυτών των χωρών.
Η Έλσα δεν ήταν μοναδική περίπτωση. Η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή οδηγεί ήδη σε αυξανόμενα επίπεδα της θάλασσας και πιο έντονους τυφώνες, πλημμύρες, ξηρασίες, δασικές πυρκαγιές, κύματα καύσωνα και αποτυχίες καλλιεργειών. Οι χερσαίες περιοχές αρκετών χωρών των νησιών του Ειρηνικού έχουν ήδη συρρικνωθεί, επισημαίνοντας την πιθανότητα ότι οι πληθυσμοί τους θα χρειαστεί τελικά να μεταναστεύσουν αλλού. Στις Μαλδίβες, όπου τα γλυκά ύδατα ήταν πάντα ελάχιστα, οι πηγές υπόγειων υδάτων απειλούνται διαρκώς από την αύξηση της στάθμης της θάλασσας και την αλλαγή των μοτίβων βροχοπτώσεων. Και στην Καραϊβική, τυφώνες υψηλής έντασης, όπως οι τρεις που έπληξαν το 2017, όχι μόνο προκαλούν θάνατο και καταστροφή, αλλά αφήνουν και χώρες με τεράστιους λογαριασμούς ανάκαμψης και μεγάλα χρέη. Με την ενίσχυση της υλικής υποδομής, οι χώρες αυτές μπορούν να γίνουν πολύ πιο ανθεκτικές. Αυτή η προσαρμοστικότητα έχει πολύ υψηλή κοινωνική απόδοση, αλλά και υψηλό αρχικό κόστος κεφαλαίου.
Σε μια πρόσφατη έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου που μετρά το επιπλέον κόστος που αντιμετωπίζουν τα μικρά αναπτυσσόμενα κράτη για την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης, όλες οι χώρες εκτός από δύο από τις 25 που μελετήθηκαν ανήκουν στα μικρά αναπτυσσόμενα νησιωτικά κράτη. Δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στο πρόσθετο κόστος της κατασκευής βιώσιμων υποδομών σε αυτές τις χώρες, το ΔΝΤ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα 25 μικρά αναπτυσσόμενα κράτη δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν τους Στόχους Αειφόρου Ανάπτυξης μόνα τους. Η δέσμευση της διεθνούς κοινότητας να «μην αφήσει κανέναν πίσω» στην επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης μπορεί να εκπληρωθεί μόνο με την παροχή πρόσθετης αναπτυξιακής χρηματοδότησης για τα μικρά αναπτυσσόμενα νησιωτικά κράτη.
Ωστόσο, παρά τις επείγουσες και ταχέως αυξανόμενες ανάγκες τους, πολλά μικρά αναπτυσσόμενα νησιωτικά κράτη δεν είναι επιλέξιμα για δανεισμό με ευνοϊκούς όρους από τις επίσημες τράπεζες ανάπτυξης και τα νεοσυσταθέντα ειδικά ταμεία για το κλίμα. Τους λένε ότι είναι αρκετά πλούσια, ακόμη και όταν υποφέρουν τη μια καταστροφική περιβαλλοντική καταστροφή μετά την άλλη, και ακόμη και καθώς η πανδημία συνεχίζει να παραλύει τις οικονομίες τους και να θέτει σε κίνδυνο τους πληθυσμούς τους.
Υπάρχουν τρεις βασικοί τρόποι με τους οποίους οι πλούσιες χώρες μπορούν – και θα πρέπει – να βοηθήσουν στην αντιστάθμιση της ζημίας που έχουν προκαλέσει. Πρώτον, θα πρέπει να διαθέσουν περισσότερα κεφάλαια στις πολυμερείς τράπεζες ανάπτυξης (συμπεριλαμβανομένης της Διαμερικανικής Τράπεζας, της Τράπεζας Ανάπτυξης της Καραϊβικής, της Τράπεζας Ανάπτυξης της Ασίας και της Τράπεζας Ανάπτυξης της Αφρικής). Δανειζόμενες με χαμηλά επιτόκια από τις παγκόσμιες αγορές, οι πολυμερείς τράπεζες ανάπτυξης μπορούν να μετατρέψουν ένα επιπλέον καταβληθέν ποσό 5 ή περισσότερων δολαρίων νέων δανειοδοτήσεων σε χώρες που έχουν επείγουσα ανάγκη.
Δεύτερον, οι πλούσιες χώρες πρέπει να φορολογήσουν τις βιομηχανίες ορυκτών καυσίμων τους για να βοηθήσουν στην κάλυψη του αυξανόμενου παγκόσμιου κόστους που προκύπτει από την παραγωγή ορυκτών καυσίμων τους. Η βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου εξακολουθεί να έχει σημαντική αξία στην αγορά, μολονότι τα προϊόντα της που περιέχουν υδρογονάνθρακες πρέπει να αποσυρθούν σταδιακά έως τα μέσα του αιώνα. Αντί να καταβάλλουν τεράστια μερίσματα στους μετόχους τους, οι εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου θα πρέπει να φορολογούνται για την αύξηση των εσόδων για τη μεταφορά στα μικρά αναπτυσσόμενα νησιωτικά κράτη και σε άλλες ευάλωτες χώρες για την κάλυψη του κόστους των κλιματικών ζημιών και της προσαρμοστικότητας.
Τρίτον, οι πλούσιες χώρες πρέπει να φορολογούν την δισεκατομμυριούχο τάξη τους, ειδικά τώρα που ο πλούτος της έχει φτάσει σε αφάνταστες αναλογίες. Οι 2.755 δισεκατομμυριούχοι του κόσμου τώρα έχεουν 13,1 τρισεκατομμύρια δολάρια, μια αύξηση περίπου 5 τρισεκατομμύρια δολάρια από την έναρξη της πανδημίας. Όπως έχουν δείξει οι φορολογικές δηλώσεις που διέρρευσαν πρόσφατα, οι δισεκατομμυριούχοι στις ΗΠΑ συχνά πληρώνουν δυσανάλογα χαμηλούς ή ακόμη και καθόλου φόρους. Πρέπει να αρχίσουν να πληρώνουν το μερίδιο που τους αναλογεί, αντί απλώς να μεταφέρουν τουριστικά ταξίδια στο διάστημα. Τα πρόσθετα έσοδα θα πρέπει να κατευθύνονται προς επείγουσες ανάγκες βιώσιμης ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένων αυτών για τα μικρά αναπτυσσόμενα νησιωτικά κράτη.
Ο κόσμος φτάνει σε ένα σημείο καμπής. Οι πλούσιοι εμβολιάζονται. οι φτωχοί όχι. Οι πλούσιοι προκαλούν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, οι φτωχοί υφίστανται τις συνέπειες. Οι πλούσιοι απολαμβάνουν αυξανόμενα κεφαλαιακά κέρδη, ενώ οι φτωχοί χάνουν τις δουλειές και τα προς το ζην τους. Ωστόσο οι μοίρες μας είναι συνυφασμένες στο τέλος. Οι πανδημίες και οι παγκόσμιες περιβαλλοντικές κρίσεις δεν σέβονται τα εθνικά σύνορα. Τα μελλοντικά συμφέροντα του πλούσιου κόσμου απαιτούν δικαιοσύνη, αξιοπρέπεια και μια παγκόσμια οικονομική στρατηγική που θα αναγνωρίζει και θα αντιμετωπίζει τις πιεστικές ανάγκες των ευάλωτων κρατών και λαών.
guernicaeu.wordpress.com 