Μεταφράσαμε το εβδομαδιαίο δελτίο του Vijay Prashad, Ινδού ιστορικού, δημοσιογράφου και διευθυντή της Τριηπειρωτικής: Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών*
Μια δεκαετία έχει πλέον περάσει από τότε που ένας άνδρας ονόματι Mohamed Bouazizi αυτοπυρπολήθηκε στην τυνησιακή πόλη Sidi Bouzid στις 17 Δεκεμβρίου 2010. Ο Bouazizi, πλανόδιος πωλητής, έκανε αυτό το ακραίο βήμα όταν οι αστυνομικοί τον παρενόχλησαν επειδή προσπαθούσε να επιβιώσει. Λίγο καιρό μετά, χιλιάδες άνθρωποι σε αυτή τη μικρή πόλη της Τυνησίας συγκεντρώθηκαν στο δρόμο για να εκφράσουν την οργή τους. Το ξέσπασμά τους εξαπλώθηκε στην πρωτεύουσα, την Τύνιδα, όπου συνδικαλιστικοί φορείς, κοινωνικοί οργανισμοί, πολιτικά κόμματα και ομάδες πολιτών έκαναν πορείες για την ανατροπή της κυβέρνησης του Zine El Abidine Ben Ali.. Οι διαδηλώσεις στην Τυνησία ενέπνευσαν παρόμοιες εστίες γύρω από τη Μεσόγειο Θάλασσα από την Αίγυπτο έως την Ισπανία, η φωνή της πλατείας Tahrir του Καΐρου – ash-sha’b yurid isqat an-nizam «(ο λαός θέλει να ανατρέψει το κατεστημένο»), αντανακλά το συναίσθημα εκατοντάδων εκατομμυρίων.
Οι άνθρωποι κατέβηκαν στους δρόμους, το αίσθημα τους αποτυπώθηκε από την ισπανική λέξη indignados: αγανακτισμένοι ή εξοργισμένοι. Ήρθαν να πουν ότι οι ελπίδες τους συνθλίβονταν από δυνάμεις τόσο ορατές όσο και αόρατες. Οι δισεκατομμυριούχοι των κοινωνιών τους και η διαπλοκή τους με το κράτος, παρά την παγκόσμια ύφεση που προκλήθηκε από την πιστωτική κρίση της περιόδου 2007-08, ήταν εύκολο να διαπιστωθούν. Εν τω μεταξύ, οι δυνάμεις του χρηματοοικονομικού κεφαλαίου που είχαν διαβρώσει την ικανότητα των κυβερνήσεών τους (όσον τουλάχιστον ήταν ευνοϊκές για τον λαό) να παρέχουν ανθρωπιστικές πολιτικές, ήταν πολύ πιο δύσκολο να κατανοηθούν, αλλά εξίσου καταστροφικές ως προς τις συνέπειές τους.
Το συναίσθημα που τροφοδότησε την ανατροπή του καθεστώτος διαδόθηκε ευρέως από τις μεγάλες πλειοψηφίες των ανθρώπων που είχαν βαρεθεί τη ματαιότητα της ψήφου ανάμεσα στο κακό και το λιγότερο κακό. Αυτοί οι άνθρωποι τώρα αναζητούσαν κάτι πέρα από τον ορίζοντα των εκλογών, οι οποίες φαινόταν να επιφέουν τελάχιστες αλλαγές. Οι πολιτικοί κατέβηκαν στις εκλογές λέγοντας ένα πράγμα, και στη συνέχεια έκαναν το ακριβώς αντίθετο όταν ανέλαβαν την εξουσία.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, οι φοιτητικές διαμαρτυρίες που ξέσπασαν την περίοδο Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου 2010 ήταν κατά της προδοσίας από τους Φιλελεύθερους Δημοκράτες της υπόσχεσής τους να μην αυξήσουν τους φόρους. Ανεξάρτητα από το ποιον ψήφισαν, το αποτέλεσμα ήταν ότι ο λαός υπέφερε. «Ελλάδα, Γαλλία: και τώρα εδώ!», φώναζαν οι φοιτητές στο Ηνωμένο Βασίλειο. Θα μπορούσαν να είχαν προσθέσει τη Χιλή, όπου οι φοιτητές (γνωστοί ως los pingüinos, ή «οι πιγκουίνοι») κατέβηκαν στους δρόμους ενάντια στις περικοπές στην εκπαίδευση. Οι διαμαρτυρίες τους θα επανεμφανιστούν τον Μάιο του 2011 και θα διαρκέσουν σχεδόν δύο χρόνια στο el invierno estudiantil chileno, το «Χιλιανό φοιτητικό χειμώνα». Τον Σεπτέμβριο του 2011, το Κίνημα Occupy στις Ηνωμένες Πολιτείες θα συμμετείχε σε αυτό το κύμα παγκόσμιας οργής, που προέκυψε από την αποτυχία της αμερικανικής κυβέρνησης να αντιμετωπίσει τις μαζικές εξώσεις που προκάλεσαν ο όλεθρος των ενυπόθηκων δανείων που οδήγησε στην πιστωτική κρίση της περιόδου 2007-08. «Ο μόνος τρόπος να βιώσεις το Αμερικανικό Όνειρο», έγραψε κάποιος στους τοίχους της Γουόλ Στριτ, «είναι όταν κοιμάσαι».
Η ανατροπή του κατεστημένου ήταν το σύνθημα γιατί η πίστη στο κατεστημένο είχε αποδυναμωθεί. Απαιτούνται περισσότερα από όσα προσέφεραν οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις και οι κεντρικοί τραπεζίτες. Αλλά ο σκοπός των διαδηλώσεων δεν ήταν απλά να ανατρέψουν την κυβέρνηση, καθώς αναγνωρίστηκε ευρέως ότι αυτό δεν ήταν πρόβλημα των κυβερνήσεων: ήταν ένα βαθύτερο πρόβλημα σχετικά με το είδος των πολιτικών δυνατοτήτων που παρέμεναν ανοικτές στην ανθρώπινη κοινωνία. Μια γενιά ή περισσότεροι είχαν υποστεί περικοπές λιτότητας από κυβερνήσεις διαφορετικού είδους, ακόμη και από σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις, που θεώρησαν πως τα δικαιώματα των πλούσιων ομολογιούχων, για παράδειγμα, ήταν πολύ πιο σημαντικά από τα δικαιώματα του συνόλου των πολιτών. Ήταν αποκαρδιωτική η αποτυχία των φαινομενικά προοδευτικών κυβερνήσεων, όπως ο συνασπισμός του Συρίζα στην Ελλάδα μετά το 2015, να εκπληρώσουν τη βασική τους υπόσχεση ότι δεν θα υπάρξει άλλη λιτότητα που θα οδηγούσε σε αυτού του είδους τη στάση.
Η εξέγερση είχε πραγματικά παγκόσμιο χαρακτήρα. Ένα εκατομμύριο άνθρωποι με κόκκινα μπλουζάκια στην Μπανγκόκ στις 14 Μαρτίου 2010 κατέβηκαν στους δρόμους ενάντια σε ένα μιλιταριστικό κράτος, τη μοναρχία και τα πλούσια στρώματα. Στην Ισπανία, μισό εκατομμύριο indignados διαδήλωσαν στους δρόμους της Μαδρίτης στις 15 Οκτωβρίου 2011. Οι Financial Times δημοσίευσαν ένα σημαντικό άρθρο που το ονόμασαν «έτος παγκόσμιας αγανάκτησης», με έναν από τους κορυφαίους σχολιαστές της να γράφει ότι η εξέγερση βάζει στο στόχαστρο «μια διεθνώς συνδεδεμένη ελίτ εναντίον απλών πολιτών που αισθάνονται αποκλεισμένοι από τα οφέλη της οικονομικής ανάπτυξης και εξοργισμένοι από τη διαφθορά».
Μια έκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) από τον Οκτώβριο του 2008 έδειξε ότι μεταξύ της δεκαετίας του 1980 και της δεκαετίας του 2000, η ανισότητα αυξήθηκε σε καθεμία από τις είκοσι πλουσιότερες χώρες του κόσμου που είναι μέλη του ΟΟΣΑ. Η κατάσταση στον αναπτυσσόμενο κόσμο ήταν καταστροφική. Έκθεση της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD) από το 2008 έδειξε ότι το μερίδιο της εθνικής κατανάλωσης από το φτωχότερο ένα πέμπτο του πληθυσμού στις αναπτυσσόμενες περιοχές μειώθηκε από 4,6% σε 3,9% μεταξύ 1990 και 2004. Αυτό ήταν σοβαρότερο στη Λατινική Αμερική, την Καραϊβική και την υποσαχάρια Αφρική, όπου το φτωχότερο ένα πέμπτο αντιπροσώπευε μόλις το 3% της εθνικής κατανάλωσης ή εισοδήματος. Όποια και αν ήταν τα κεφάλαια που συγκεντρώθηκαν για να βοηθήσουν τις τράπεζες να αποφύγουν μια σοβαρή κρίση το 2008 δεν μεταφράστηκαν σε ανακατανομή εισοδήματος για τα δισεκατομμύρια ανθρώπων που είδαν τις ζωές τους να γίνονται ολοένα και πιο επισφαλείς. Αυτή ήταν η μεγαλύτερη ώθηση για τις εξεγέρσεις εκείνης της περιόδου.
Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι σε όλες αυτές τις στατιστικές υπήρχε ένα ελπιδοφόρο σημάδι. Τον Μάρτιο του 2011, η Alicia Bárcena, επικεφαλής της Οικονομικής Επιτροπής του ΟΗΕ για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική (ECLAC), έγραψε ότι παρά τα υψηλά επίπεδα ανισότητας εισοδήματος, τα ποσοστά φτώχειας στην περιοχή είχαν μειωθεί λόγω των κοινωνικών πολιτικών ορισμένων κυβερνήσεων στην περιοχή. Η Bárcena είχε κατά νου τις σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις, όπως στη Βραζιλία υπό τον Πρόεδρο Lula da Silva, με προγράμματα όπως η Bolsa Familia, και αριστερές κυβερνήσεις όπως στη Βολιβία υπό τον Πρόεδρο Evo Morales και τη Βενεζουέλα υπό τον Πρόεδρο Hugo Chávez. Οι αγανακτισμένοι σε αυτά τα μέρη του κόσμου είχαν μπει στην κυβέρνηση και καθοδηγούσαν μια διαφορετική ατζέντα για τους ίδιους.
Πόσο γρήγορα οι πλούσιοι στράφηκαν από τη γλώσσα της «προώθησης της δημοκρατίας» στη γλώσσα του νόμου και της τάξης, στέλνοντας στην αστυνομία και τα F-16 για να καθαρίσουν τις δημόσιες πλατείες και να απειλήσουν χώρες με βομβαρδισμούς και πραξικοπήματα.
Η Αραβική Άνοιξη, η οποία άντλησε το όνομά της από τις εξεγέρσεις του 1848 σε ολόκληρη την Ευρώπη, γρήγορα μετατράπηκε σε χειμώνα καθώς η Δύση ενθάρρυνε έναν θερμό πόλεμο μεταξύ των περιφερειακών δυνάμεων (Ιράν, Σαουδική Αραβία και Τουρκία) με τα επίκεντρο στη Λιβύη και τη Συρία. Η καταστροφή του λιβυκού κράτους από την επίθεση του ΝΑΤΟ το 2011 παρεμπόδισε την Αφρικανική Ένωση, ανέστειλε κάθε συζήτηση το αφρικάνικο νόμισμα να αντικαταστήσει το γαλλικό φράγκο και το αμερικανικό δολάριο, ενώ προκάλεσε μια μαζική γαλλική και αμερικανική στρατιωτική παρέμβαση κατά μήκος της περιοχής Σαχέλ από το Μάλι μέχρι τον Νίγηρα.
Τεράστιες πιέσεις για την ανατροπή της κυβέρνησης στη Συρία ξεκίνησαν το 2011 και εντάθηκαν το 2012. Αυτή η κατακερματισμένη αραβική ενότητα, η οποία εντεινόταν μετά τον παράνομο πόλεμο των ΗΠΑ στο Ιράκ το 2003, κατέστησε τη Συρία την πρώτη γραμμή ενός περιφερειακού πολέμου μεταξύ του Ιράν και των αντιπάλων του (Σαουδική Αραβία, Τουρκία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) και μείωσε την κεντρική θέση της υπόθεσης των Παλαιστινίων. Στην Αίγυπτο, ο Στρατηγός Mohamed Ibrahim, ο υπουργός Εσωτερικών μιας νέας κυβέρνησης στρατηγών, δήλωσε ψυχρά, «Ζούμε μια χρυσή εποχή ενότητας μεταξύ των δικαστών, της αστυνομίας και του στρατού». Οι φιλελεύθεροι του Βορείου Ατλαντικού έσπευσαν σε υποστήριξη των στρατηγών. Το ∆εκέμβριο του 2020, ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν τίμησε τον Πρόεδρο της Αιγύπτου και πρώην στρατηγό, Abdel Fattah el-Sisi µε το Τάγμα της Λεγεώνας της Τιμής, το υψηλότερο παράσημο της Γαλλίας.
Στη Λατινική Αμερική, εν τω μεταξύ, η Ουάσιγκτον υποκίνησε μια σειρά από μεθοδεύσεςι για να ανατρέψεί αυτό που ήταν γνωστό ως «Ροζ Παρίρροια». Αυτό κυμαινόταν από την απόπειρα πραξικοπήματος κατά της κυβέρνησης της Βενεζουέλας το 2002 έως το πραξικόπημα του 2009 στην Ονδούρα και τον υβριδικό πόλεμο που ασκήθηκε κατά κάθε προοδευτικής κυβέρνησης στο αμερικανικό ημισφαίριο από την Αϊτή έως την Αργεντινή. Η πτώση των τιμών των βασικών εμπορευμάτων, ιδίως των τιμών του πετρελαίου, επηρέασε την οικονομική δραστηριότητα στο ημισφαίριο. Η Ουάσιγκτον εκμεταλλεύτηκε αυτή την ευκαιρία για να ασκήσει επικοινωνιακή, οικονομική, διπλωματική και στρατιωτική πίεση στις αριστερές κυβερνήσεις, πολλές από τις οποίες δεν μπορούσαν να αντέξουν. Το πραξικόπημα κατά της κυβέρνησης του Fernando Lugo της Παραγουάης το 2012 ήταν ένας προάγγελος για αυτό που επρόκειτο να συμβεί κατά της Προέδρου Dilma της Βραζιλίας το 2016.
Κάθε ίχνος ελπίδας για αλλαγή του οικονομικού και πολιτικού συστήματος υποχώρησε από τον πόλεμο και τα πραξικοπήματα και από τεράστιες πιέσεις από οργανισμούς όπως το ΔΝΤ. Η παλιά γλώσσα της «μεταρρύθμισης του φόρου και των επιδοτήσεων» και της «μεταρρύθμισης της αγοράς εργασίας» επανεμφανίστηκαν για να πνίξουν τις προσπάθειες των κρατών να παράσχουν ανακούφιση στους ανέργους και τους πεινασμένους. Πολύ πριν από τον κορονοϊό, η ελπίδα είχε αποδυναμωθεί και η αθλιότητα είχε γίνει κανονικότητα, καθώς οι μετανάστες πνίγονταν στις θάλασσες και στοιβάζονταν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, ενώ τα νεκρά χρήματα διέρρεαν από τα σύνορα σε φορολογικούς παραδείσους (τα υπεράκτια χρηματοπιστωτικά κέντρα κρατούν πάνω από 36 τρισεκατομμύρια δολάρια, ένα αστρονομικό ποσό).
Μια ματιά πίσω στις εξεγέρσεις πριν από μια δεκαετία απαιτεί να σταθούμε στην πόρτα των φυλακών στην Αίγυπτο, όπου ορισμένοι από τους νέους που συνελήφθησαν για την ελπίδα τους, παραμένουν φυλακισμένοι. Δύο πολιτικοί κρατούμενοι, οι Alaa Abdel El-Fattah και Ahmed Douma φώναζαν ο ένας στον άλλο μεταξύ των κελιών τους, μια συζήτηση που δημοσιεύτηκε ως Graffiti for Two. Για τι πολεμούσαν; «Αγωνιστήκαμε για μια ημέρα, την ημέρα που θα τελείωνε χωρίς την ασφυκτική βεβαιότητα ότι αύριο θα την μιμιθεί, καθώς όλες οι ημέρες είχαν αναπαραχθεί στο παρελθόν». Ζήτησαν την έξοδο από το παρόν. επεδίωξαν ένα μέλλον. Οι επαναστάτες, όταν σηκώνονται, ο Alaa και ο Ahmed έγραψαν, νοιάζονται «μόνο για την αγάπη».
Στα κελιά των φυλακών τους στο Κάιρο, ακούν ιστορίες για τους Ινδούς αγρότες, των οποίων οι αγώνες ενέπνευσαν ένα έθνος. Ακούν για τις απεργούσες νοσοκόμες από τόσο μακριά όσο η Παπούα Νέα Γουινέα και οι Ηνωμένες Πολιτείες· ακούν για απεργούς εργαζόμενους σε εργοστάσια στην Ινδονησία και τη Νότια Κορέα· Ακούν ότι η προδοσία των Παλαιστινίων και του λαού της Σαχάρα προκάλεσε αντιδράσεις στους δρόμους σε όλο τον κόσμο. Για μερικούς μήνες την περίοδο 2010-2011, η «ασφυκτική βεβαιότητα» ότι δεν υπάρχει μέλλον τέθηκε στην άκρη. Μια δεκαετία αργότερα, οι άνθρωποι στους δρόμους αναζητούν ένα μέλλον που θα είναι ένα διάλειμμα από το ανυπόφορο παρόν.
*Η Τριηπειρωτική Διάσκεψη ήταν ένα συνέδριο επαναστατικών κινημάτων από την Αφρική, την Ασία και τη Λατινική Αμερική, που ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 1966 στην Κούβα. Η διάσκεψη προέκυψε από τα κράτη που εξήλθαν από το αντιαποικιακό κίνημα και δημιούργησαν το Κίνημα των Αδεσμεύτων(NAM), αλλά και κινήματα με ημιτελείς αντιαποικιοκρατικούς πολέμους εθνικής απελευθέρωσης, τα οποίa είχαν πιο ριζοσπαστικό πρόταγμα και τα οποία είχαν συγκεντρωθεί το 1957 στον Αφρικανο-ασιατικό Λαϊκό Οργανισμό Αλληλεγγύης (AAPSO).
Η Τριηπειρωτική Διάσκεψη έθεσε στόχους, την ειρήνη και το σοσιαλισμό, όπως και να χρησιμοποιηθούν όλα τα μέσα που θα οδηγούσαν σε αυτόν τον στόχο.
Η Τριηπειρωτική: Το Ινστιτούτο Κοινωνικής Έρευνας, αποτελεί συνέχεια της κληρονομιάς της Τριηπειρωτικής Διάσκεψης.
Στο πλαίσιο της προσπάθειας διεθνιστικής επαφής με τα αντιιμπεριαλιστικά επαναστατικά κινήματα του κόσμου, η GuernicaEu ανακοίνωσε στις 3 Απριλίου 2020 την συνεργασία με την Τριηπειρωτική: Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών, για την μετάφραση στα ελληνικά των κειμένων της.
guernicaeu.wordpress.com 