Μεταφράσαμε το εβδομαδιαίο δελτίο του Vijay Prashad, Ινδού ιστορικού, δημοσιογράφου και διευθυντή της Τριηπειρωτικής: Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών*
H Ζάμπια θα είναι η πρώτη αφρικανική χώρα που θα πέσει σε αθέτηση ιδιωτικού χρέους. Μπορεί να πληρώσει τόκους για τα ομόλογα αξίας 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων εκτός εάν αγνοήσει πλήρως τις ανάγκες του λαού της Ζάμπιας. Η χώρα υπέφερε από την επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας, η οποία επηρέασε την πώληση του χαλκού της για ένα μέρος του τρέχοντος έτους (αν και οι τιμές χαλκού και οι μελλοντικές τιμές έχουν τώρα αρχίσει να αυξάνονται).
Ο Cosmas Musumali, γενικός γραμματέας του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Ζάμπια, λέει ότι οι σπασμοί της χρεωκοπίας δεν οφείλονται μόνο στην ύφεση από τον κορονοϊό αλλά και στους πλούσιους ομολογιούχους και στην «αδεξιότητα» της κυβέρνησης του Προέδρου Edgar Lungu του Πατριωτικού Μετώπου.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) εκτίμησε τον Απρίλιο του 2020 ότι τουλάχιστον 39 εκατομμύρια άνθρωποι στην υποσαχάρια Αφρική θα οδηγηθούν σε ακραία φτώχεια. Ο Ken Ofori-Atta, υπουργός Οικονομικών της Γκάνα, δήλωσε στις αρχές Οκτωβρίου ότι «η ικανότητα των κεντρικών τραπεζών της Δύσης να ανταποκριθούν και τα όρια της ικανότητάς μας να ανταποκριθούμε είναι συγκλονιστικά».
Το σχόλιο του Ofori-Atta πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρά υπόψη. Στην Έκθεση Δημοσιονομικού Ελέγχου του Οκτωβρίου 2020, το ΔΝΤ ανέφερε ότι οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο έχουν μέχρι στιγμής δαπανήσει ή μειώσει φόρους ύψους 11,7 τρις δολαρίων ή 12% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Μέσω των χαμηλών επιτοκίων, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ενθαρρύνουν τις κυβερνήσεις στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική να δανειστούν χρήματα για να εξέλθουν από την ύφεση του κορονοϊού. Η διευθύνουσα σύμβουλος του ΔΝΤ Kristalina Georgieva αναφέρει τακτικά ότι οι χώρες πρέπει να «δαπανήσουν«. Μόνο, που οι δαπάνες αυτές θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για υποδομές. Η επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας, Carmen Reinhart, δήλωσε ότι ακόμα και οι αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να αναλάβουν νέο χρέος: «Ενώ η ασθένεια μαίνεται, τι άλλο θα κάνετε; Πρώτα ανησυχείς για τον πόλεμο, μετά βρίσκεις πως να πληρώσεις». Σε ανθρώπους όπως ο Ofori-Atta και ο Musumali, αυτή είναι μια παράξενη συμβουλή.
Τον Νοέμβριο του 2019, πριν από την πανδημία, η Stephanie Blankenburg έδωσε μια παρουσίαση στη Διάσκεψη για τη διαχείριση του χρέους της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD). Ως επικεφαλής του Τμήματος Οικονομικών Χρέους και Ανάπτυξης της UNCTAD, η Blankenburg παρακολουθεί στενά την κλιμάκωση του χρέους και τον κοινωνικό του αντίκτυπο. «Το εξωτερικό χρέος αναπτυσσόμενων χωρών», είπε, «υπερβαίνει τα συνδυασμένα έσοδα από τις εξαγωγές από το 2016». Τα Διεθνή Στατιστικά Στοιχεία Χρέους της Παγκόσμιας Τράπεζας για το 2021 δείχνουν ότι στα τέλη του 2019, το συνολικό εξωτερικό χρέος των αναπτυσσόμενων χωρών υπερέβαινε τα 8 τρισεκατομμύρια δολάρια. Δέκα μήνες μετά την ύφεση από τον κορονοϊό οι παρατηρητές εκτιμουν ότι το φορτίο έχει αυξηθεί σε τουλάχιστον 11 τρισεκατομμύρια δολάρια. Από το 2016, οι αναπτυσσόμενες χώρες δεν ήταν σε θέση να χρηματοδοτήσουν το χρέος τους μέσω των εσόδων από εξαγωγές. Τώρα, καμία από τις φτωχότερες χώρες δεν θα μπορέσει να εξυπηρετήσει αυτό το χρέος. Λίγες θα μπορέσουν να το εξοφλήσουν.
Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας της ετήσιας συνάντησης του ΔΝΤ, ρώτησα τη Blankenburg εάν τα πλουσιότερα κράτη (για παράδειγμα οι G20) υπήρξαν σοβαρά σχετικά με την ελάφρυνση του χρέους οποιουδήποτε είδους. «Εξαρτάται τι εννοείς με το σοβαρά, αλλά υποθέτω ότι εννοείς διαγραφές χρέους που θα οδηγήσουν τις υπερχρεωμένες χώρες σε μια βιώσιμη πορεία ανάπτυξης», απάντησε. «Εάν εννοείς αυτό», είπε, «όχι, ή τουλάχιστον όχι με οποιονδήποτε μεθοδικό και ισορροπημένο τρόπο. Οι διαγραφές χρέους στις πιο ευάλωτες αναπτυσσόμενες χώρες θα είναι αναπόφευκτες, και όλοι το αναγνωρίζουν αυτό, αλλά το ερώτημα είναι με ποιους όρους θα συμβεί αυτό».
Καθώς οι χώρες κατρακυλούν, οι υπουργοί οικονομικών τους διαπιστώνουν ότι δεν έχουν σχεδόν καμία εξουσία να διαπραγματευτούν την έξοδο τους από μια κρίση. Οι όροι τους υπαγορεύονται. «Τα βραχυπρόθεσμα συμφέροντα των πιστωτών», δήλωσε η Blankenburg, «είναι πιθανό να διατηρήσουν το πάνω χέρι». Αυτό σημαίνει ότι τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, που καθοδηγούνται από τις εξαναγκαστικές υποχρεώσεις των πλούσιων κατόχων ομολόγων, θα καθορίσουν τους όρους για την εξόφληση των επαχθών χρεών. Οι όροι αυτοί είναι ήδη γνωστοί. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και οι κυβερνήσεις των πλουσιότερων χωρών που τα στηρίζουν θα απαιτήσουν «όρους που ευνοούν τη λιτότητα», οι οποίοι, είπε, θα «υπονομεύσουν τις μελλοντικές προοπτικές ανάπτυξης και θα φέρουν υψηλό κοινωνικό κόστος για τον πληθυσμό των πληγεισών χωρών».
«Εν ολίγοις», μου είπε η Blankenburg, «το ερώτημα δεν είναι τόσο αν θα υπάρξει ελάφρυνση του χρέους -θα πρέπει να υπάρξει- αλλά πώς θα γίνει αυτό».
Το 2015, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε ψήφισμα σχετικά με τις «Βασικές αρχές για τις διαδικασίες αναδιάρθρωσης του δημόσιου χρέους». Το ψήφισμα αυτό επεσήμανε ότι οποιαδήποτε αναδιάρθρωση του χρέους πρέπει να ακολουθεί τις συνήθεις αρχές της κυριαρχίας, της καλής πίστης, της διαφάνειας, της νομιμότητας, της δίκαιης μεταχείρισης και της βιωσιμότητας. Πίσω από αυτό το ψήφισμα υπάρχει ένας άλλος στόχος, δηλαδή η αναθεώρηση της διαδικασίας του χρέους και η δημιουργία ενός μηχανισμού για μια συνολική συμφωνία σχετικά με το χρέος. Ο μηχανισμός αυτός, ελπίζεται, θα έχει τη δύναμη να αναπτύξει μια συνολική συμφωνία σχετικά με το καλπάζον βάρος του χρέους.
Οι προσπάθειες των πλουσιότερων εθνών να διαχειριστούν το χρέος – όπως μέσω της Πρωτοβουλίας Αναστολής της Εξυπηρέτησης Χρεών της Λέσχης των Παρισίων(DSSI) – δεν απέδωσαν καρπούς. Όπως εξηγεί η Blankenburg, η DSSI «ήταν εξαιρετικά περίπλοκη και έφερε μόνο περιορισμένη ανακούφιση από το εμπορικό χρέος» για τα πιο χρεωμένα κράτη. Οτιδήποτε για τις υπόλοιπες χρεωμένες φτωχότερες χώρες «θα πρέπει να είναι μεγαλύτερο, ταχύτερο και ομαλότερο». Οι μηχανισμοί που πρότεινε η UNCTAD, μου είπε, «δεν βρίσκονται στον ορίζοντα μέχρι στιγμής».
Το πρόβλημα είναι ότι οι όροι της συζήτησης καθορίζονται εξ ολοκλήρου από τις πλουσιότερες χώρες, με επικεφαλής την G20. Αυτές είναι της άποψης ότι μόνο οι πιστωτές -και το ΔΝΤ- θα πρέπει να είναι υπεύθυνες. «Ο κίνδυνος εδώ», μου λέει το Blankenburg, «είναι ότι οι βραχυπρόθεσμες εκτιμήσεις της δυνατότητας αποπληρωμής του εξωτερικού χρέους υπερισχύουν ως βασικό κριτήριο και οι μακροπρόθεσμες ανησυχίες για τη βιωσιμότητα και την ανάπτυξη αγνοούνται». Με άλλα λόγια, οι πλούσιοι θέλουν τα χρήματά τους, ενώ οι φτωχοί μένουν χωρίς κανένα μέσο για να επιβιώσουν.
Η Georgieva του ΔΝΤ προσπαθεί να αλλάξει το όνομα του Ταμείου, καθώς δεν έχει πλέον δεσμευτεί για διαρθρωτική προσαρμογή και λιτότητα. Ωστόσο, η διαφημιστική εκστρατεία της υπολείπεται σε σύγκριση με τις πολιτικές του ΔΝΤ. Μια μελέτη του Oxfam έδειξε ότι το 84% των δανείων που χορηγήθηκαν σε 67 χώρες κατά τη διάρκεια της ύφεσης από τον κορονοϊο συνοδεύονταν από μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης ή λιτότητας. Τα δάνεια αυτά χορηγήθηκαν μέσω της Διευκόλυνσης Ταχείας Χορήγησης Πιστώσεων (RCF) του ΔΝΤ και του Οργάνου Ταχείας Χρηματοδότησης (RFI), που ιδρύθηκαν τον Απρίλιο του 2020, καθώς και μέσω του Ταμείου Συγκράτησης και Αρωγής για Καταστροφές (CCRF).
Στις 16 Οκτωβρίου, ο υπουργός Οικονομικών της Ζάμπια Bwalya Ng’andu δήλωσε στο κοινοβούλιο ότι η κυβέρνησή του συνεργάζεται με την DSSI της Ομάδας G20/Paris για εξάμηνη αναστολή των πληρωμών εξυπηρέτησης χρέους. «Αν και έχουμε λάβει κάποια ανακούφιση από το παράθυρο της DSSI, ιδίως από τους επίσημους πιστωτές», δήλωσε ο Ng’andu , «οι δεσμεύσεις με εμπορικούς πιστωτές δεν έχουν αποφέρει ακόμα τα αναμενόμενα αποτελέσματα». Και πιθανότατα δεν θα το κάνουν, διότι όπως μου είπε η Blankenburg, εστιάζουν σε βραχυπρόθεσμα συμφέροντα και δεν έχουν μεγάλη φροντίδα για τη μακροπρόθεσμη ευημερία χωρών όπως η Ζάμπια.
Ο Cosmas Musumali του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Ζάμπια μου είπε ότι η κατάσταση είναι ζοφερή για τη χώρα του, δεδομένου ότι το ποσοστό των δανείων με ευνοϊκούς όρους έχει μειωθεί σχετικά, το δημόσιο χρέος έχει αυξηθεί για τις περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες, και «η παγκόσμια εκστρατεία για τη διαγραφή και την ακύρωση χρέους είναι πολύ πιο αδύναμη σήμερα». Η ενίσχυση αυτής της εκστρατείας είναι ζωτικής σημασίας.
Πριν από λίγο καιρό, ο φίλος μας Ngũ gĩ wa Thiong’o, ο οποίος είναι ο συγγραφέας του αξιοσημείωτου Πέταλου του Αίματος (1977), έγραψε ένα ποίημα με τίτλο «Παράδεισος για τα ανθρώπινα θύματα των εταιρειών» (16 Ιουλίου 2020). Είναι γραμμένο στη φωνή του ηγέτη των επιχειρήσεων και μιλάει με τους εργαζομένους του κόσμου:
Να ξέρεις όλες αυτές τις εταιρείες
για τις οποίες εργάζεστε
η επιδίωξη τους για κέρδος είναι
η αναζήτηση της ευτυχίας για τους ανθρώπους τους.Ανησυχούν πραγματικά που η ανθρώπινη υγεία και ευτυχία
υποχωρούν μπροστά στην επιδίωξη κέρδους
καλά, όχι μόνο του κέρδος, ανόητοι,
αλλά του αυξανόμενοτ ποσοστού κέρδους.Οπότε:
Αγαπημένοι μας εργαζόμενοι παρελαύνουν ανελέητοι και ατρόμητοι στα εργοστάσια κρέατος
Φέρτε μας κέρδος
Τι σημασία έχει αν τα εργοστάσια έχουν μολυνθεί από τον κορονοϊό;Για να θυσιάσετε τη ζωή σας για εταιρικό κέρδος
Είναι το αποκορύφωμα του καπιταλιστικού πατριωτισμού.
Να ξέρεις ότι αν πεθάνεις για το κέρδος μας
Θα στείλουμε τις ψυχές σας κατευθείαν στον Παράδεισο.
Από όπου μπορείς να απολαύσεις τα παλάτια
Για το οποίο θυσιάσατε τον ιδρώτα, την υγεία και το αίμα σας.
Ο λαός της Βολιβίας απέρριψε τους ηγέτες των εταιριών που θέλουν να τον θυσιάσουν για τον ιδρώτα, την υγεία και το αίμα τους. Μέσω της κάλπης, ο λαός απομάκρυνε την πραξικοπηματική κυβέρνηση και επανέφερε εκ νέου το Κίνημα προς τον Σοσιαλισμό. «Ανακτήσαμε τη δημοκρατία και την ελπίδα», δήλωσε ο επόμενος πρόεδρος της Βολιβίας, Luis Arce.
*Η Τριηπειρωτική Διάσκεψη ήταν ένα συνέδριο επαναστατικών κινημάτων από την Αφρική, την Ασία και τη Λατινική Αμερική, που ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 1966 στην Κούβα. Η διάσκεψη προέκυψε από τα κράτη που εξήλθαν από το αντιαποικιακό κίνημα και δημιούργησαν το Κίνημα των Αδεσμεύτων(NAM), αλλά και κινήματα με ημιτελείς αντιαποικιοκρατικούς πολέμους εθνικής απελευθέρωσης, τα οποίa είχαν πιο ριζοσπαστικό πρόταγμα και τα οποία είχαν συγκεντρωθεί το 1957 στον Αφρικανο-ασιατικό Λαϊκό Οργανισμό Αλληλεγγύης (AAPSO).
Η Τριηπειρωτική Διάσκεψη έθεσε στόχους, την ειρήνη και το σοσιαλισμό, όπως και να χρησιμοποιηθούν όλα τα μέσα που θα οδηγούσαν σε αυτόν τον στόχο.
Η Τριηπειρωτική: Το Ινστιτούτο Κοινωνικής Έρευνας, αποτελεί συνέχεια της κληρονομιάς της Τριηπειρωτικής Διάσκεψης.
Στο πλαίσιο της προσπάθειας διεθνιστικής επαφής με τα αντιιμπεριαλιστικά επαναστατικά κινήματα του κόσμου, η GuernicaEu ανακοίνωσε στις 3 Απριλίου 2020 την συνεργασία με την Τριηπειρωτική: Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών, για την μετάφραση στα ελληνικά των δελτίων της.
guernicaeu.wordpress.com 