Μεταφράσαμε το εβδομαδιαίο δελτίο του Vijay Prashad, Ινδού ιστορικού, δημοσιογράφου και διευθυντή της Τριηπειρωτικής: Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών*
Δεν συμβαίνει τίποτα στη Βηρυτό και στο Λίβανο που να είναι διαφανές. Κάθε λογής συνωμοσίες εκτυλίσσονται ενάντια στις συνηθισμένες ελπίδες του πληθυσμού. Μετά τη θανατηφόρα έκρηξη, ήταν αδύνατο να φανταστεί κανείς ότι η πιο λογική εξήγηση θα γινόταν αποδεκτή. Ήταν σαφές στους πολίτες ότι αυτή τη φορά -σε αντίθεση με τόσες φορές στο παρελθόν- ότι το πολιτικό τους σύστημα έπρεπε να λογοδοτήσει για την τεράστια έκρηξη, η οποία ήρθε εν μέσω μιας πανδημίας, ενός νομίσματος που καταρρέει και μιας οικονομικής κρίσης, και ενός μακροχρόνιου και ανεπίλυτου πολιτικού αδιεξόδου.
Από την Τριηπειρωτική: Ινστιτούτο Κοινωνικής Έρευνας έρχεται το Κόκκινο Συναγερμό αριθ. 8: Η έκρηξη στη Βηρυτό. Αυτή η κόκκινη προειδοποίηση δημιουργήθηκε από οργανισμούς και ανθρώπους από τον Λίβανο, για τη συμβολή των οποίων είμαστε ευγνώμονες.
Τι έγινε;
Δεν χρειάστηκε πολύς χρόνος για να εμφανιστούν τα στοιχεία ότι αυτό που είχε εκραγεί δεν ήταν ένα πλοίο με όπλα ή πυροτεχνήματα ή πυραυλοι, αλλά ένα κτίριο που στέγαζε 2.750 τόνους νιτρικού αμμωνίου, το οποίο είχε αποθηκευτεί εξ αμελείας σε αποθήκη λιμανιού από τον Νοέμβριο του 2013.
Το νιτρικό αμμώνιο είναι μια εύφλεκτη χημική ουσία που χρησιμοποιείται στα λιπάσματα, τα εκρηκτικά και τα πυραυλικά καύσιμα. Το 2013, το MV Rhosus, ένα φορτηγό πλοίο, κατέφθασε στη Βηρυτό με αυτό το φορτίο. Το πλοίο κατευθυνόταν προς τη Μπίρα (Μοζαμβίκη). Οι λιμενικοί υπάλληλοι κατέσχεσαν το πλοίο, το οποίο δεν ήταν αξιόπιστο, και κατάσχεσαν αυτό που αποκάλεσαν “επικίνδυνο φορτίο”. Έξι φορές μεταξύ 2014 και 2017, οι τελωνειακοί υπάλληλοι ζήτησαν από τον δικαστή επειγόντων θεμάτων στη Βηρυτό οδηγίες σχετικά με τον τρόπο πώλησης ή διάθεσης του φορτίου. Είναι πιθανό το νιτρικό αμμώνιο να έφτασε με τη μορφή Nitroprill, που είναι ένας εκρηκτικός παράγοντας που χρησιμοποιείται στα ανθρακωρυχεία. Ακόμη και μια μικρή πυρκαγιά μπορεί να προκαλέσει καταστροφική έκρηξη του νιτρικού αμμωνίου. Τα πυροτεχνήματα αποθηκεύτηκαν επίσης στην ίδια αποθήκη. Περισσότεροι από 19 αξιωματούχοι έχουν συλληφθεί, μεταξύ των οποίων ο διευθυντής του Λιμανιού της Βηρυτού και ο τελωνειακός διευθυντής. Μια έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη.
Τι είναι ατύχημα;
Ένα ατύχημα είναι κάτι που δεν μπορεί να προβλεφθεί, όπου δεν υπάρχει ανθρώπινη υπηρεσία υπεύθυνη για ό,τι συνέβη. Η έκρηξη στη Βηρυτό στις 4 Αυγούστου δεν ήταν ατύχημα. Το εξαιρετικά εύφλεκτο φορτίο διατηρήθηκε σε αποθήκη για πάνω από έξι χρόνια· η αποθήκη αυτή, στο λιμάνι της Βηρυτού, βρίσκεται κοντά στις κατοικημένες γειτονιές Gemmayze και Karantina. Τα τελευταία έξι χρόνια, οι τελωνειακοί υπάλληλοι -με σαφείς πολιτικές σχέσεις- διέρρευσαν αναφορές για τον κίνδυνο. Οι αρχές γνώριζαν την πιθανότητα έκρηξης. Δεν έκαναν τίποτα.
Η έκρηξη είναι το κερασάκι πάνω από τη φρίκη μιας πολιτικής δομής που υπάρχει μετά τον εμφύλιο πόλεμο, η οποία είδε τους ηγέτες της πολιτοφυλακής του εμφυλίου πολέμου να παραδίδουν τις στολές τους για επαγγελματικές στολές. Οι συμφωνίες του Τάιφ του 1990 που έγιναν για τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου δεν κατέστησαν κανέναν υπόλογο. Έκαναν ακριβώς το αντίθετο και νομιμοποίησε τη σεχταριστική ηγεσία στην κυβέρνηση της χώρας. Οι σεχταριστές πολέμαρχοι του εμφυλίου πολέμου έγιναν οι φύλακες του κράτους που κατέστρεψαν. Μια διεφθαρμένη πολιτική τάξη έχει πλουτιστεί, ενώ αποχρηματοδοτεί σχολεία, νοσοκομεία και όλες τις δημόσιες υπηρεσίες. Μετέτρεψαν αυτές τις υπηρεσίες σε πελατειακές. Επιπλέον, η νεοφιλελεύθερη τάξη και η ανασυγκρότηση που τέθηκαν σε εφαρμογή από τον πρώην δισεκατομμυριούχο πρωθυπουργό Rafik Hariri εδραίωσαν ένα ανθεκτικό καπιταλιστικό σύστημα, το οποίο είχε ήδη τις ρίζες του στον Λίβανο πριν από τον εμφύλιο πόλεμο. Η ανοικοδόμηση του Hariri επικεντρώθηκε αυστηρά στην προσέλκυση και την αξιοποίηση ξένων επενδύσεων από τις χώρες του Κόλπου για την ανασύσταση του επικερδούς τραπεζικού τομέα (στον οποίο οι περισσότεροι πολιτικοί έχουν άμεσα συμφέροντα), την ανοικοδόμηση ενός αποκλειστικού κέντρου που ανήκει στην εταιρεία του, Solidere, και σε άλλους μη παραγωγικούς τομείς που χαρακτηρίζονται από διαφθορά.
Η βαθιά ριζωμένη πελατειακή φύση του λιβανέζικου σεχταριστικού συστήματος και οι οργανικοί δεσμοί του με τα εξωτερικά συμφέροντα επέτρεψαν στους ηγέτες των σεχταριστικών ομάδων να διατηρήσουν την εξουσία. Η ικανότητά τους να παρέχουν βασικές υπηρεσίες στους οπαδούς τους χρησιμοποιώντας το κρατικό μηχανισμό και πόρους που εξανεμίστηκαν καθώς η απληστία τους αυξανόταν και οι πρακτικές τους δεν ελέγχονταν. Το σημαντικότερο είναι ότι η ικανότητά τους να προστατεύουν τον πληθυσμό από καταστροφές μειώθηκε, όπως και το ενδιαφέρον τους για αυτό. Οι λεπτομέρειες για το πώς αυτό το νιτρικό αμμώνιο κατέληξε στο λιμάνι για έξι χρόνια δεν είναι τόσο σημαντικές όσο το ανάλγητο, δυσλειτουργικό και αρχαϊκό σεκταριστικό σύστημα του Λιβάνου, το οποίο δεν μπόρεσε ποτέ να καταστήσει υπόλογο κανέναν στην εξουσία.
Ποιες θα είναι οι οικονομικές συνέπειες;
Αν και χαρακτηρίστηκε ως χώρα του ανώτερου μεσαίου εισοδήματος, οι μέχρι τώρα υφιστάμενες ανισότητες και φτώχεια του Λιβάνου έχουν επιδεινωθεί από την κρίση στη Συρία, τις συνέπειες τριάντα ετών πολιτικών εσωτερικών συγκρούσεων και συναφών μη βιώσιμων οικονομικών πολιτικών, εξέγερση κατά της πολιτικής τάξης τον Οκτώβριο του 2019, πολλαπλές ισραηλινές εισβολές και τώρα τη πανδημία. Η λίρα του Λιβάνου έχει χάσει το 80% της αξίας της από τον Σεπτέμβριο του 2019, με ελάχιστες ελπίδες για οποιαδήποτε λύση στη ρευστότητα και την πιστωτική κρίση, καθώς και την κατάρρευση της ζήτησης των καταναλωτών και την αύξηση του υπερπληθωρισμού. Κατά ειρωνεία της τύχης, τα μετρητά που αναμένεται να εισρεύσουν στη χώρα ως βοήθεια για την αντιμετώπιση της καταστροφής θα επεκτείνουν τη γραμμή ζωής της άρχουσας τάξης και θα αναβάλουν την αναπόφευκτη κατάρρευσή της.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο Λίβανος φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων σε σχέση με τον πληθυσμό του με περίπου 1,5 εκατομμύριο πρόσφυγες από τη γειτονική Συρία να εντάσσονται στους 200.000 Παλαιστίνιους πρόσφυγες στους οποίους δεν έχει επιτραπεί να επιστρέψουν στην πατρίδα τους για γενιές. Ακόμη και πριν από την επιτάχυνση της οικονομικής διάλυσης του Λιβάνου, το 2019 η ανεργία των νέων εκτιμάται σχεδόν στο 40%, ενώ το 73% των Σύριων προσφύγων, το 65% των Παλαιστινίων και το 27% του πληθυσμού του Λιβάνου ζούσαν σε συνθήκες φτώχειας. Τον Ιούνιο του 2020, εκτιμήθηκε ότι σχεδόν ο μισός πληθυσμός της χώρας έχει οδηγηθεί στη φτώχεια. Οι μετανάστες οικιακοί βοηθοί – από τους οποίους εκατοντάδες χιλιάδες στη χώρα ζουν υπό ένα νομικό σύστημα kafala που εξομοιώνεται με σύγχρονη δουλεία – υποφέρουν ακόμη περισσότερο καθώς οι εργοδότες τους αρνούνται να τους πληρώσουν. Δεν έχουν τρόπο να επιστρέψουν στις πατρίδες τους. Οι κολοσσιαίες ζημιές που προκάλεσε η έκρηξη σε σπίτια, νοσοκομεία, οργανισμούς και επιχειρήσεις -ειδικά το λιμάνι μέσω του οποίου εισάγεται το 80% των απαιτούμενων αγαθών του Λιβάνου- ωθούν τη χώρα πέρα από τα όρια.
Ο Λίβανος είχε ένα από τα πιο προηγμένα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης στον αραβικό κόσμο. Ωστόσο, οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές της κυβερνητικής τάξης του Λιβάνου κατέστρεψαν το σύστημα υγείας, το οποίο κατέρρευσε μπροστά στην πανδημία του COVID-19. Η χώρα διαθέτει 26 δημόσια νοσοκομεία και 138 ιδιωτικά νοσοκομεία. Το 90% των βασικών της φαρμάκων και το 100% του ιατρικού της εξοπλισμού εισάγονται. Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας διαμαρτυρήθηκαν για την έλλειψη αμοιβής· Οι ασθενείς δεν μπορούν να στεγάζονται στα νοσοκομεία.
Η καταστροφή αυτού του βασικού λιμανιού αφήνει τη χώρα σχεδόν ανίκανη να εφοδιαστεί με τρόφιμα και φάρμακα (το λιμάνι της Τρίπολης μπορεί – στην καλύτερη περίπτωση – να φιλοξενήσει μόνο το 40% της παραγωγικής ικανότητας που διερχόταν από τη Βηρυτό). Τα σιλό κοντά στην έκρηξη, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή πολύμηνων αποθεμάτων σιτηρών· οι κρατικές επιδοτήσεις για φάρμακα, ψωμί και αέριο πρόκειται να ανακληθούν. Η συνολική οικονομική ζημία στη χώρα είναι σημαντική – πάνω από 5 δισεκατομμύρια δολάρια για μια χώρα με ΑΕΠ 56 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Ποιο θα είναι το πολιτικό αποτέλεσμα;
Από τις 17 Οκτωβρίου 2019, ο Λίβανος έχει γίνει μάρτυρας συνεχών διαδηλώσεων λόγω της διαφθοράς και της επιδείνωσης της κοινωνικής κατάστασης, καθώς και οικονομικών, περιβαλλοντικών και πολιτικών κρίσεων. Τους τελευταίους εννέα μήνες έχουν λάβει χώρα διαδηλώσεις για τακτική ηλεκτρική ενέργεια και νερό, υπεύθυνους θεσμούς χωρίς διαφθορά, αξιόπιστο δικαστικό σώμα, ασφαλές νόμισμα, καθώς επίσης μη σεχταριστικό πολιτικό και οικονομικό σύστημα.
Ο Εμανουέλ Μακρόν, ο Πρόεδρος της Γαλλίας, ήρθε στη Βηρυτό, κάλεσε και επέπληξε τους πολιτικούς ηγέτες, τους έδωσε διαλέξεις για την πολιτική και έδωσε υποσχέσεις για χρήματα και μεταρρυθμίσεις. Εν τω μεταξύ, όχι πολύ μακριά, οι νέοι απαίτησαν ελευθερία για τον πολιτικό κρατούμενο George Ibrahim Abdallah, ο οποίος κρατούνταν σε γαλλική φυλακή. πολιτικές σκοπιμότητες έχουν παρακινήσει τις γαλλικές αρχές να απορρίψουν δικαστική απόφαση για την απελευθέρωσή του. Το συνέδριο των Γάλλων χορηγών συγκέντρωσε 250 εκατομμύρια ευρώ έκτακτης βοήθειας για τον Λίβανο, το οποίο συνοδεύεται από όρους που συνδέονται με την εμβάθυνση της εξάρτησης από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και τις κοινωνικοοικονομικές του συνθήκες.
Από τη στιγμή της βομβιστικής επίθεσης, ομάδες κυρίως νέων, όχι κυβερνητικοί αξιωματούχοι ή εργαζόμενοι, ήταν αυτοί που καθάριζαν τους δρόμους και βοηθούσαν τους ανθρώπους που επλήγησαν από τους βομβαρδισμούς από τις γειτονιές της εργατικής τάξης στην Καραντίνα μέχρι την καφετέρια στη γειτονιά Gemmayze. Η πολιτική τάξη δεν έχασε καθόλου χρόνο προσπαθώντας να εκμεταλλευτεί τις “ευκαιρίες” που προκύπτουν από την έκρηξη, ακόμη και όταν πτώματα και επιζώντες ξεθάβαιναν ακόμα από τα ερείπια.
Στις 8 Αυγούστου, μαζικές διαδηλώσεις στους δρόμους ζήτησαν άμεση λογοδοσία, συμπεριλαμβανομένης μιας άμεσης έρευνας με γρήγορα αποτελέσματα και της σύλληψης ανώτερων κυβερνητικών αξιωματούχων που ευθύνονται για αυτή την καταστροφή. Διαδηλωτές εισέβαλαν σε υπουργεία και άλλους θεσμούς σε μια συμβολική πράξη ανάκτησης της χώρας. Η κρατική καταστολή υπήρξε σοβαρή, αλλά δεν έχει περιορίσει τη διάθεση του πληθυσμού.
Στις 8 Αυγούστου 2020, ο επίσκοπος Pedro Casaldáliga Plá απεβίωσε στο νοσοκομείο Santa Casa de Batatais στην πολιτεία του Σάο Πάολο. Ένας καθολικός ιερέας που γεννήθηκε στην Ισπανία, ο Casaldáliga ήταν μια σημαντική προσωπικότητα στη θεολογία της απελευθέρωσης και ένας βασικός σύμμαχος των ιθαγενών κοινοτήτων της Βραζιλίας. Το 1971, έγραψε ένα ποιμενικό γράμμα, «Η Εκκλησία του Αμαζονίου σε σύγκρουση με μεγάλους γαιοκτήμονες και κοινωνική περιθωριοποίηση», επιτέθηκε στο απάνθρωπο σύστημα που εκφράστηκε ως γενοκτονία κατά των αυτοχθόνων κοινοτήτων στον Αμαζόνιο. Τα μεγάλα του συναισθήματα για την ανθρωπότητα εκφράστηκαν στην ποίηση του. Στη μνήμη του, μοιραζόμαστε το ποίημά του Nuestra hora, «Ήρθε η ώρα μας».
Είναι αργά
αλλά είναι η ώρα μας.Είναι αργά
αλλά είναι όλη η ώρα
που έχουμε
για να γίνει το μέλλον.Είναι αργά
αλλά είμαστε εμείς
αυτήν την ώραΕίναι αργά
αλλά είναι νωρίς το πρωί
αν επιμείνουμε λίγο.
*Η Τριηπειρωτική Διάσκεψη ήταν ένα συνέδριο επαναστατικών κινημάτων από την Αφρική, την Ασία και τη Λατινική Αμερική, που ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 1966 στην Κούβα. Η διάσκεψη προέκυψε από τα κράτη που εξήλθαν από το αντιαποικιακό κίνημα και δημιούργησαν το Κίνημα των Αδεσμεύτων(NAM), αλλά και κινήματα με ημιτελείς αντιαποικιοκρατικούς πολέμους εθνικής απελευθέρωσης, τα οποίa είχαν πιο ριζοσπαστικό πρόταγμα και τα οποία είχαν συγκεντρωθεί το 1957 στον Αφρικανο-ασιατικό Λαϊκό Οργανισμό Αλληλεγγύης (AAPSO).
Η Τριηπειρωτική Διάσκεψη έθεσε στόχους, την ειρήνη και το σοσιαλισμό, όπως και να χρησιμοποιηθούν όλα τα μέσα που θα οδηγούσαν σε αυτόν τον στόχο.
Η Τριηπειρωτική: Το Ινστιτούτο Κοινωνικής Έρευνας, αποτελεί συνέχεια της κληρονομιάς της Τριηπειρωτικής Διάσκεψης.
Στο πλαίσιο της προσπάθειας διεθνιστικής επαφής με τα αντιιμπεριαλιστικά επαναστατικά κινήματα του κόσμου, η GuernicaEu ανακοίνωσε στις 3 Απριλίου 2020 την συνεργασία με την Τριηπειρωτική: Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών, για την μετάφραση στα ελληνικά των εβδομαδιαίων δελτίων της.
guernicaeu.wordpress.com 