Το εβδομαδιαίο δελτίο του Βιτζάι Πρασάντ, Ινδού ιστορικού, δημοσιογράφου και διευθυντή της Τριηπειρωτικής: Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών. Φόντο: Μαξ Ερνστ (Γερμανία), Ευρώπη μετά τη βροχή, 1940-42.
Μετάφραση: Παναγιώτης Παπαδομανωλάκης.
Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαπενταετίας, οι ευρωπαϊκές χώρες βρέθηκαν αντιμέτωπες τόσο με μεγάλες ευκαιρίες που έπρεπε να εκμεταλλευτούν όσο και με πολύπλοκες επιλογές που έπρεπε να κάνουν. Η μη βιώσιμη εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες για το εμπόριο και τις επενδύσεις, καθώς και η ιδιότυπη απόκλιση από το Brexit, οδήγησαν στη σταθερή ενσωμάτωση των ευρωπαϊκών χωρών με τις ρωσικές ενεργειακές αγορές και στη μεγαλύτερη αξιοποίηση των κινεζικών επενδυτικών ευκαιριών και της κατασκευαστικής της δεινότητας.
Οι στενότερες διασυνδέσεις μεταξύ της Ευρώπης και αυτών των δύο μεγάλων ασιατικών χωρών (Κίνα και Ρωσία) πυροδότησαν την ατζέντα των ΗΠΑ για την αποτροπή ή την καθυστέρηση αυτής της ολοκλήρωσης. Αυτή η ατζέντα, που τώρα εμβαθύνεται κατά την πρόσφατη συνάντηση της Ομάδας των 7 (G7) στη Γερμανία και τη σύνοδο κορυφής του Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) στην Ισπανία, δημιουργεί μια επικίνδυνη κατάσταση για τον κόσμο.
Αυτό ανάγεται στη χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-2008, η οποία προκλήθηκε από την κατάρρευση της αμερικανικής αγοράς ακινήτων και αρκετών βασικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων των ΗΠΑ. Η κρίση σηματοδότησε στον υπόλοιπο κόσμο ότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα με επίκεντρο τις ΗΠΑ ήταν αναξιόπιστο. Οι ΗΠΑ δεν μπορούσαν να παραμείνουν η αγορά έσχατης καταφυγής για τα παγκόσμια εμπορεύματα. Οι χώρες της G7 – οι οποίες θεωρούσαν τους εαυτούς τους θεματοφύλακες του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος – παρακάλεσαν κράτη εκτός της τροχιάς τους, όπως η Κίνα και η Ινδία, να τοποθετήσουν τα πλεονάσματά τους στο δυτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα για να αποτρέψουν την πλήρη κατάρρευσή του. Σε αντάλλαγμα για την υπηρεσία αυτή, οι χώρες εκτός της G7 ενημερώθηκαν ότι, στο εξής, η G20 θα είναι το εκτελεστικό όργανο του παγκόσμιου συστήματος και η G7 θα διαλυθεί σταδιακά. Ωστόσο, σχεδόν είκοσι χρόνια αργότερα, η G7 παραμένει στη θέση της και έχει υπεραμυνθεί του ρόλου του παγκόσμιου ηγέτη, ενώ το ΝΑΤΟ – ο δούρειος ίππος των ΗΠΑ – τοποθετείται πλέον ως ο παγκόσμιος αστυνόμος.
Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ δήλωσε ότι ο οργανισμός θα υποβληθεί στη μεγαλύτερη αναθεώρηση της «συλλογικής αποτροπής και άμυνάς του από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου». Τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ, με την προσθήκη πλέον της Φινλανδίας και της Σουηδίας, θα επεκτείνουν τις «δυνάμεις υψηλής ετοιμότητας» τους από 40.000 στρατιώτες σε 300.000, οι οποίοι, εξοπλισμένοι με μια σειρά θανατηφόρων όπλων, «θα είναι έτοιμοι να αναπτυχθούν σε συγκεκριμένα εδάφη στην ανατολική πλευρά της συμμαχίας», δηλαδή στα ρωσικά σύνορα. Ο νέος αρχηγός του γενικού επιτελείου του Ηνωμένου Βασιλείου, στρατηγός Σερ Πάτρικ Σάντερς, δήλωσε ότι οι ένοπλες αυτές δυνάμεις θα πρέπει να προετοιμαστούν για να «πολεμήσουν και να κερδίσουν» σε έναν πόλεμο εναντίον της Ρωσίας.
Με τη σύγκρουση στην Ουκρανία να συνεχίζεται, ήταν προφανές ότι το ΝΑΤΟ θα έβαζε τη Ρωσία στο επίκεντρο της προσοχής του στη Σύνοδο Κορυφής της Μαδρίτης. Αλλά το υλικό που παρήγαγε το ΝΑΤΟ κατέστησε σαφές ότι δεν επρόκειτο απλώς για την Ουκρανία ή τη Ρωσία, αλλά για την αποτροπή της ευρασιατικής ολοκλήρωσης. Η Κίνα αναφέρθηκε για πρώτη φορά σε έγγραφο του ΝΑΤΟ κατά τη σύνοδο του 2019 στο Λονδίνο, στο οποίο αναφερόταν ότι η χώρα παρουσιάζει «ευκαιρίες και προκλήσεις». Μέχρι το 2021, ο τόνος είχε αλλάξει και το ανακοινωθέν της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες κατηγόρησε την Κίνα για «συστημικές προκλήσεις στη διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες». Η αναθεωρημένη Στρατηγική Αντίληψη του 2022 επιταχύνει αυτή την απειλητική ρητορική, με κατηγορίες ότι ο «συστημικός ανταγωνισμός της Κίνας… αμφισβητεί τα συμφέροντα, την ασφάλεια και τις αξίες μας και επιδιώκει να υπονομεύσει τη διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες».
Τέσσερις χώρες που δεν ανήκουν στο ΝΑΤΟ – η Αυστραλία, η Ιαπωνία, η Νέα Ζηλανδία και η Νότια Κορέα (οι Τέσσερις του Ασίας-Ειρηνικού) συμμετείχαν για πρώτη φορά στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ, γεγονός που τις έφερε πιο κοντά στην ατζέντα των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ για την άσκηση πίεσης στην Κίνα. Η Αυστραλία και η Ιαπωνία, μαζί με την Ινδία και τις ΗΠΑ, αποτελούν μέρος του τετραμερούς διαλόγου για την ασφάλεια (Quad), που συχνά αποκαλείται Ασιατικό ΝΑΤΟ, του οποίου η σαφής εντολή είναι να περιορίσει τις συνεργασίες της Κίνας στην περιοχή του Ειρηνικού. Η Τετράδα Ασίας-Ειρηνικού πραγματοποίησε συνάντηση κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής για να συζητήσει τη στρατιωτική συνεργασία κατά της Κίνας, διαγράφοντας κάθε αμφιβολία για τις προθέσεις του ΝΑΤΟ και των συμμάχων του.
Στον απόηχο των αποκαλύψεων της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2007-2008 και των αθετημένων υποσχέσεων της G7, οι Κινέζοι υιοθέτησαν δύο τρόπους για να αποκτήσουν μεγαλύτερη ανεξαρτησία από την καταναλωτική αγορά των ΗΠΑ. Πρώτον, βελτίωσαν την εγχώρια κινεζική αγορά αυξάνοντας τους κοινωνικούς μισθούς, ενσωματώνοντας τις δυτικές επαρχίες της Κίνας στην οικονομία και καταργώντας την απόλυτη φτώχεια. Δεύτερον, έχτισαν εμπορικά, αναπτυξιακά και χρηματοπιστωτικά συστήματα που δεν ήταν επικεντρωμένα γύρω από τις ΗΠΑ. Οι Κινέζοι συμμετείχαν ενεργά μαζί με τη Βραζιλία, την Ινδία, τη Ρωσία και τη Νότια Αφρική για να θέσουν σε κίνηση τη διαδικασία BRICS (2009) και διέθεσαν σημαντικούς πόρους για την πρωτοβουλία Belt and Road Initiative ή BRI (2013). Η Κίνα και η Ρωσία διευθέτησαν μια μακροχρόνια συνοριακή διαφορά, ενίσχυσαν το διασυνοριακό τους εμπόριο και ανέπτυξαν μια στρατηγική συνεργασία (αλλά, σε αντίθεση με τη Δύση, δεν διαμόρφωσαν στρατιωτική συνθήκη).
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι ρωσικές πωλήσεις ενέργειας τόσο στην Κίνα όσο και στην Ευρώπη αυξήθηκαν και αρκετές ευρωπαϊκές χώρες προσχώρησαν στην BRI, γεγονός που αύξησε τις αμοιβαίες επενδύσεις μεταξύ Ευρώπης και Κίνας. Οι προηγούμενες μορφές παγκοσμιοποίησης στην Ευρασία περιορίζονταν από την αποικιοκρατία και τον Ψυχρό Πόλεμο- αυτό σηματοδότησε την πρώτη φορά μετά από 200 χρόνια που η ολοκλήρωση άρχισε να λαμβάνει χώρα σε μια δίκαιη βάση σε ολόκληρη την περιοχή. Οι εμπορικές και επενδυτικές επιλογές της Ευρώπης ήταν απολύτως ορθολογικές, καθώς το διοχετευόμενο φυσικό αέριο μέσω του Nord Stream 2 ήταν πολύ φθηνότερο και λιγότερο επικίνδυνο από το υγροποιημένο φυσικό αέριο από τον Περσικό Κόλπο και τον Κόλπο του Μεξικού. Λαμβάνοντας υπόψη τη χαοτική κατάσταση του Brexit και τις δυσκολίες στην υλοποίηση της Διατλαντικής Εταιρικής Σχέσης Εμπορίου και Επενδύσεων, μεγάλο μέρος της Ευρώπης είδε τις κινεζικές επενδυτικές ευκαιρίες ως πολύ πιο γενναιόδωρες και αξιόπιστες από άλλες εναλλακτικές λύσεις. Αντίθετα, τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια από τη Wall Street που αποφεύγουν τον κίνδυνο και επιδιώκουν το ενοίκιο έγιναν λιγότερο ελκυστικά για τον ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό τομέα.
Η Ευρώπη διολισθαίνει αμείλικτα προς την Ασία, γεγονός που απειλούσε τη βάση του οικονομικού και πολιτικού συστήματος που κυριαρχούσαν οι ΗΠΑ (γνωστό και ως «διεθνής τάξη βασισμένη σε κανόνες»). Το 2018, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ επέπληξε δημοσίως τον Στόλτενμπεργκ του ΝΑΤΟ, λέγοντάς του: «Προστατεύουμε τη Γερμανία. Προστατεύουμε τη Γαλλία. Προστατεύουμε όλες αυτές τις χώρες. Και μετά πολλές από αυτές τις χώρες βγαίνουν και κάνουν μια συμφωνία για αγωγούς με τη Ρωσία, όπου πληρώνουν δισεκατομμύρια δολάρια στα ταμεία της Ρωσίας. …Η Γερμανία είναι αιχμάλωτη της Ρωσίας… Νομίζω ότι είναι πολύ ανάρμοστο».
Ενώ η γλώσσα του ΝΑΤΟ έχει μετατραπεί σε απειλές πολέμου κατά της Κίνας και της Ρωσίας, η G7 έχει δεσμευτεί να αμφισβητήσει τις πρωτοβουλίες υπό την ηγεσία της Κίνας αναπτύσσοντας τη νέα Σύμπραξη για τις Παγκόσμιες Υποδομές και Επενδύσεις (PGII), ένα ταμείο 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων για επενδύσεις στον Παγκόσμιο Νότο. Εν τω μεταξύ, οι ηγέτες στη σύνοδο κορυφής των BRICS, που πραγματοποιήθηκε την ίδια περίοδο, προσέφεραν μια νηφάλια αποτίμηση των καιρών, ζητώντας διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία και τη λήψη μέτρων για την ανάσχεση των αλυσιδωτών κρίσεων που βιώνουν οι φτωχοί του κόσμου. Δεν υπήρξε καμία συζήτηση για πόλεμο από αυτό το σώμα που αντιπροσωπεύει το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού και η δύναμη των BRICS μπορεί κάλλιστα να αυξηθεί, καθώς η Αργεντινή και το Ιράν έχουν υποβάλει αίτηση για να ενταχθούν στο μπλοκ.
Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους επιδιώκουν είτε να παραμείνουν ηγεμονικές και να αποδυναμώσουν την Κίνα και τη Ρωσία είτε να υψώσουν ένα νέο σιδηρούν παραπέτασμα γύρω από αυτές τις δύο χώρες. Και οι δύο προσεγγίσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια αυτοκτονική στρατιωτική σύγκρουση. Η διάθεση σε όλο τον Παγκόσμιο Νότο είναι για μια πιο μετρημένη αποδοχή της πραγματικότητας της ευρασιατικής ολοκλήρωσης και της ανάδυσης μιας παγκόσμιας τάξης που θα βασίζεται στην εθνική και περιφερειακή κυριαρχία και την αξιοπρέπεια όλων των ανθρώπων, τίποτα από τα οποία δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω του πολέμου και της διαίρεσης.
Η πρόβλεψη ενός πολέμου πρωτόγνωρης κλίμακας θυμίζει το «Το προσωπικό τραγούδι» του Ιρακινού ποιητή Σααντί Γιουσίφ (1934-2021), που γράφτηκε λίγο πριν οι ΗΠΑ ξεκινήσουν τους φονικούς βομβαρδισμούς τους στο Ιράκ το 2003:
Είναι το Ιράκ;
Ευλογημένος είναι αυτός που είπε
Ξέρω τον δρόμο που οδηγεί σε αυτό,
Ευλογημένος αυτός που τα χείλη του πρόφεραν τα τέσσερα γράμματα:
Ιράκ, Ιράκ, μόνο Ιράκ.
Οι μακρινές ρουκέτες θα χειροκροτήσουν,
στρατιώτες οπλισμένοι μέχρι τα δόντια θα μας επιτεθούν,
μιναρέδες και σπίτια θα καταρρεύσουν,
φοίνικες θα καταρρεύσουν κάτω από τους βομβαρδισμούς,
οι ακτές θα είναι γεμάτες
με πλωτά πτώματα.
Σπάνια θα βλέπουμε την πλατεία Αλ Ταχρίρ…
σε βιβλία με ελεγεία και φωτογραφίες,
Τα εστιατόρια και τα ξενοδοχεία θα είναι οι οδικοί μας χάρτες.
και το σπίτι μας στον παράδεισο του καταφυγίου:
McDonald’s
KFC
Holiday Inn,
και θα πνιγούμε
όπως το όνομά σου, Ω Ιράκ,
Ιράκ, Ιράκ, μόνο Ιράκ.
guernicaeu.wordpress.com 