Μεταφράσαμε το εβδομαδιαίο δελτίο του Βιτζάι Πρασάντ, Ινδού ιστορικού, δημοσιογράφου και διευθυντή της Τριηπειρωτικής: Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών.
Φόντο: Λίλι Μπέρναρντ (Κούβα), Η Καρλότα οδηγεί το λαό (μετά το «Ελευθερία οδηγεί το Λαό» του Ευγένιου Ντελακρουά, 1830), 2011.
Πριν από λίγες ημέρες, μίλησα με μια ανώτερο αξιωματούχο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Τη ρώτησα αν ήξερε πόσοι άνθρωποι ζούσαν τη ζωή τους στον πλανήτη μας χωρίς παπούτσια. Ο λόγος που την έκανα αυτήν την ερώτηση είναι επειδή αναρωτιόμουν για την Τουνγκίαση, μια ασθένεια που προκαλείται από τη μόλυνση που προκύπτει από την είσοδο ενός θηλυκού ψύλλου άμμου (Tunga penetrans) στο δέρμα. Αυτό το πρόβλημα έχει μια ποικιλία από ονόματα σε πολλές διαφορετικές γλώσσες – από jigger ή chigoe έως niguá (ισπανικά) ή bicho do pé (πορτογαλικά) έως funza (Σουαχίλι) ή tukutuku (Ζαντε). Είναι ένα τρομερό πρόβλημα που παραμορφώνει τα πόδια και δυσχεραίνει την κινητικότητα. Τα παπούτσια αποτρέπουν αυτούς τους ψύλλους από το να σκάψουν στο δέρμα. Δεν ήταν σίγουρη για τον αριθμό, αλλά υπέθεσε ότι τουλάχιστον ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι πρέπει να ζουν χωρίς παπούτσια. Η τουνγκίαση είναι μόνο μια αρρώστια μεταξύ πολλών που προκαλείται από την έλλειψη πρόσβασης σε παπούτσια, με άλλες όπως η ποδοκονίωση να πλήττει ανθρώπους που περπατούν σε κόκκινο ηφαιστειακό αργιλώδες έδαφος προκαλώντας φλεγμωνές στα πόδια όσων ζουν στην Κεντρική Αμερική, τα αφρικανικά υψίπεδα και την Ινδία.
Ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι είναι χωρίς παπούτσια τον 21ο αιώνα. Εκατοντάδες εκατομμύρια από αυτά παιδιά, πολλά δεν μπορούν να πάνε σχολείο λόγω έλλειψης παπουτσιών. Ωστόσο, η παγκόσμια βιομηχανία υποδημάτων παράγει 24,3 δισεκατομμύρια ζεύγη υποδημάτων τον χρόνο, δηλαδή τρία ζεύγη υποδημάτων για κάθε άτομο στον πλανήτη. Υπάρχουν πολλά χρήματα στη βιομηχανία υποδημάτων: παρά την κρίση της νόσου COVID-19, η παγκόσμια αγορά υποδημάτων εκτιμάται σε 384,2 δισεκατομμύρια δολάρια (2020), τα οποία αναμένεται να αυξηθούν σε 440 δισεκατομμύρια δολάρια (2026). Οι μεγάλοι καταναλωτές υποδημάτων ζουν στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ιαπωνία, τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και την Ιταλία. Οι κυριότεροι παραγωγοί υποδημάτων ζουν στην Κίνα, την Ινδία, τη Βραζιλία, την Ιταλία, το Βιετνάμ, την Ινδονησία, το Μεξικό, την Ταϊλάνδη, την Τουρκία και την Ισπανία. Πολλοί από αυτούς που παράγουν υποδήματα σε μια χώρα όπως η Ινδία δεν μπορούν ούτε να αγοράσουν τα υποδήματα που παράγουν ούτε καν τις φθηνότερες σαγιονάρες που διατίθενται στην αγορά. Υπάρχουν υπεραρκετά παπούτσια στην αγορά, αλλά δεν υπάρχουν αρκετά χρήματα στα χέρια εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων για να αγοράσουν αυτά τα παπούτσια. Εργάζονται και παράγουν, αλλά δεν έχουν την πολυτέλεια να καταναλώνουν αρκετά για μια αξιοπρεπή ζωή.
Τον Ιούνιο του 2021, η Παγκόσμια Τράπεζα δημοσίευσε τις Παγκόσμιες Οικονομικές Προοπτικές της, οι οποίες ανέφεραν αύξηση της φτώχειας «για πρώτη φορά σε μια γενιά». Οι αναλυτές της Τράπεζας έγραψαν ότι « η COVID-19 πρόκειται να προκαλέσει μόνιμη βλάβη στις συνθήκες διαβίωσης του πλέον ευάλωτου πληθυσμού». Σε χώρες με χαμηλά εισοδήματα, 112 εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν ήδη επισιτιστική ανασφάλεια. «Η πανδημία είναι επίσης υποχρεωμένη να επιδεινώσει την εισοδηματική και την ανισότητα των φύλων, δεδομένων των τεράστιων αρνητικών επιπτώσεών της στις γυναίκες, τα παιδιά, τους ανειδίκευτους και τους ανεπίσημους εργάτες, καθώς και των δυσμενών επιπτώσεών της στην εκπαίδευση, την υγεία και το βιοτικό επίπεδο», σημειώνει η έκθεση.
Πριν από την πανδημία, 1,3 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζούσαν σε πολυδιάστατη και επίμονη φτώχεια. Οι στερήσεις τους έχουν επιδεινωθεί λόγω του τρόπου με τον οποίο χειρίστηκαν την πανδημία το κράτος και οι επιχειρήσεις. Από τους φτωχούς του κόσμου, το 85% εξ αυτών ζουν στη Νότια Ασία και την υποσαχάρια Αφρική· Οι μισοί από τους πιο φτωχούς του κόσμου ζουν σε πέντε μόνο χώρες: Ινδία, Νιγηρία, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, Αιθιοπία και Μπαγκλαντές. Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν κάτω από το όριο της κοινωνικής φτώχειας (που σημαίνει ότι η ευημερία των οικονομιών λαμβάνεται υπόψη κατά τη μέτρηση του ορίου της φτώχειας).
Το προηγούμενο έτος, η ιστορική έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας για τη Φτώχεια και την Κοινή Ευημερία 2020 επεσήμανε ότι «οι άνθρωποι που είναι ήδη φτωχοί και ευάλωτοι υφίστανται το κύριο βάρος της κρίσης». Στην έκθεση τονίζεται ο ρόλος της πανδημίας COVID-19 στην αύξηση των επιπέδων φτώχειας, αλλά προστίθεται σε αυτό ο αρνητικός αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής και των συγκρούσεων. Οι φτωχοί, σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, «παραμένουν κυρίως αγροτΕς, νέοι, και ανεκπαίδευτοι», με τέσσερις στους πέντε ανθρώπους που ζουν κάτω από το διεθνές όριο της φτώχειας να κατοικούν σε αγροτικές περιοχές. Οι γυναίκες και τα κορίτσια υπερεκπροσωπούνται μεταξύ των φτωχών και των πεινασμένων. Βάσει αυτής της ανάλυσης, η Παγκόσμια Τράπεζα προτρέπει τις κυβερνήσεις να ενισχύσουν τα μέτρα πρόνοιας για να παρέχουν ανακούφιση στους ανέργους και στους φτωχούς εργαζομένους. Αλλά η Τράπεζα δεν έχει τίποτα να πει στους εργάτες της γεωργίας και τους μικρούς αγρότες ή στους ανεπίσημους εργάτες, των οποίων η παραγωγική εργασία λαμβάνει τόσο μικρό αντίτιμο. Γι’ αυτό εκατοντάδες εκατομμύρια εξ αυτών -σε μέρη όπως η Ινδία, όπως δείχνει ο φάκελός μας αριθ. 41 (Διαβάστε στα Ελληνικά)– βρίσκονται εν μέσω μιας μεγάλης εξέγερσης.
Καμία από τις εκθέσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας δεν υποδεικνύει σαφή μια πορεία που θα μας επέτρεπε να εξέλθουμε από αυτήν την καταστροφή. Η γλώσσα στα συμπεράσματα αυτών των εκθέσεων είναι χλιαρή και άτολμη. «Πρέπει να δεσμευτούμε να συνεργαστούμε και να εργαστούμε καλύτερα», παρατηρεί η έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η συνεργασία είναι απαραίτητη, αλλά η συνεργασία σε τι, για ποιον και πώς; Κοιτάζοντας μερικά από τα πακέτα που προσφέρονται σε χώρες όπως η Ινδονησία, η Τράπεζα προσφέρει μια σειρά από επιλογές πολιτικής:
- Ενίσχυση του τομέα υγειονομικής περίθαλψης.
- Αύξηση των προγραμμάτων κοινωνικής προστασίας σε νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος με τη μορφή μεταφοράς μετρητών, επιδοτήσεων ηλεκτρικού ρεύματος και επισιτιστικής βοήθειας, καθώς και επέκταση των επιδομάτων ανεργίας σε εργαζόμενους στον ανεπίσημο τομέα.
- Εφαρμογή φορολογικών εκπτώσεων.
Αυτά είναι ελκυστικά μέτρα, βασικές απαιτήσεις των κοινωνικών κινημάτων σε όλο τον κόσμο. Αυτές οι απαιτήσεις αποτελούν μέρος του κινεζικού προγράμματος για την ανακούφιση της φτώχειας με τις «τρεις εγγυήσεις και δύο διαβεβαιώσεις» – εγγυήσεις για ασφαλή στέγαση, υγειονομική περίθαλψη και εκπαίδευση, και διαβεβαιώσεις για τρόφιμα και ρούχα. Αυτά τεκμηριώνονται εκτενώς στη μελέτη μας για την εξάλειψη της απόλυτης φτώχειας στην Κίνα (Διαβάστε στα ελληνικά), η οποία εξετάζει πώς η χώρα απελευθέρωσε 850 εκατομμύρια ανθρώπους από τη φτώχεια από την Κινεζική Επανάσταση του 1949, αντιπροσωπεύοντας το 70% της συνολικής μείωσης της φτώχειας στον κόσμο. Η Παγκόσμια Τράπεζα, σε αντίθεση με την κινεζική κυβέρνηση, κινείται σε ασυνάρτητο έδαφος όταν ζητεί μείωση της φορολογίας των εταιρειών ως μέρος του πλαισίου για την ανακούφιση της φτώχειας!
Στους καιρούς που ζούμε όταν καλούμαστε να είμαστε λογικοί σε έναν κόσμο όπου η κρίση είναι ο κανόνας, η κρίση του πολέμου και των πλημμυρών, λοιμός του ενός ή του άλλου είδους. Ακόμη και η Παγκόσμια Τράπεζα καταγράφει το γεγονός ότι, ακόμη και πριν από την πανδημία, η τάση ήταν προς την κρίση, προς την απο-ανθρωποποίηση. Απελευθερωμένοι στον κόσμο είναι οι Τέσσερις Καβαλάρηδες της Σύγχρονης Αποκάλυψης: Φτώχεια, Πόλεμος, Κοινωνική Απελπισία και Κλιματική Αλλαγή. Το σύστημα αυτό δεν έχει απαντήσεις στα προβλήματα που δημιουργεί.
Ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι χωρίς παπούτσια.
Ένα από τα μεγάλα μειονεκτήματα του τρέχοντος πληθωρισμού των θηριωδιών είναι η αίσθηση ότι τίποτα άλλο από αυτόν τον εφιάλτη δεν είναι δυνατό. Δεν μπορούμε να φανταστούμε εναλλακτικές λύσεις. Ο χλευασμός κάνει στην άκρη τη σκέψη για ένα διαφορετικό μέλλον. Όταν γίνονται προσπάθειες για τη δημιουργία αυτών των διαφορετικών προοπτικών – όπως γίνονται πάντα από ανθεκτικά ανθρώπινα όντα – αυτοί που βρίσκονται στην εξουσία προσπαθούν να τους καταστείλουν. Το σύστημα παρασύρεται αμείλικτα στον φασισμό από τα πάνω (φυλακίζοντας τους «αναλώσιμους» στις φυλακές και τα γκέτο) και στον φασισμό από τα κάτω (αυξάνοντας τις επικίνδυνες ρατσιστικές, μισογυνιστικές και ξενοφοβικές κοινωνικές δυνάμεις). Είναι καλύτερο για τους ισχυρούς και τους ιδιοκτήτες να φροντίσουν ώστε να μην επιτρέπεται να ανθίσει κανένα μοντέλο εναλλακτικής λύσης. Θα αμφισβητούσε τον ισχυρισμό ότι αυτό που κυβερνά τον κόσμο τώρα είναι αιώνιο, ότι η Ιστορία έχει τελειώσει.
Μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Ναζί στη Γερμανία, ο θεατρικός συγγραφέας Μπέρτολτ Μπρεχτ κατέφυγε στην Δανία. Εκεί, το 1938, ο Μπρεχτ έγραψε ένα ποίημα που προτείνει ότι είχε έρθει η ώρα να εστιάσουμε στην αναταραχή και να σπάσουμε την πόρτα σε ένα διαφορετικό μέλλον:
Μόνο και μόνο εξαιτίας της αναταραχής που όλο πλήθαινε
στις πόλεις μας με την πάλη των τάξεων
μερικοί από εμάς αποφασίσαμε τα χρόνια τούτα
να μη μιλάμε πια για πολιτείες θαλασσινές, για χιόνια πάνω στην σκεπή, τις γυναίκες
τ’ άρωμα των ώριμων μήλων στο κελάρι, για της σάρκας τις αισθήσεις, για όλα
όσα κάνουν τον άνθρωπο απαλό και ανθρώπινο
Αλλά να μιλάμε πια πια μονάχα για τη αναταραχή
δηλαδή να γίνουμε μονόπλευροι, ξεροί, μπλεγμένοι στα γρανάζια
της πολιτικής και το σταγνό, «‘απρεπο» λεξιλόγιο
της διαλεκτικής οικονομίας
Έτσι που η τρομερή τούτη, πνιγερή συνύπαρξη
του χιονιού που πέφτει (δεν είναι μόνο πσγωνιά, το ξέρουμε)
εκμετάλλευσης του ανθρώπου, πλανεμένης σάρκας και ταξικής δικαιοσύνης, να μην γεννήσειμέσα μας την έγκριση για έναν κόσμο έτσι πολύπλευρο, την ηδονή
από τις αντιφάσεις μιας ζωής τόσο ματωμένης
Καταλαβαίνεις.*
Οι ζωές μας είναι αιματοβαμμένες. Η φαντασία μας έχει αποστεωθεί. Η ανάγκη να σπάσει η αναταραχή είναι τεράστια. Πόδια, με ή χωρίς παπούτσια, βαδίζουν προς τη μυρωδιά των ώριμων φρούτων και τη θέα των παραθαλάσσιων πόλεων.
*Σημείωμα μετάφρασης (GuernicaEu): Την μετάφραση του ποιήματος του Μπρέχτ την δανειστήκαμε από το Μπέρτολτ Μπρέχτ, Ποιήματα, μετάφραση Μάριου Πλωρίτη, εκδ. Μεταίχμιο.
guernicaeu.wordpress.com 