Μεταφράσαμε το εβδομαδιαίο δελτίο του Βιτζάι Πρασάντ, Ινδού ιστορικού, δημοσιογράφου και διευθυντή της Τριηπειρωτικής: Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών.
Εικόνα: Bertina Lopes (Μοζαμβίκη), Dimensã ή («Διάσταση»), 1972.
Στις 26 Αυγούστου, δύο θανατηφόρες επιθέσεις στην περίμετρο του διεθνούς αεροδρομίου της Καμπούλ σκότωσαν περισσότερους από εκατό ανθρώπους, μεταξύ των οποίων δώδεκα Αμερικάνους στρατιώτες. Οι βομβιστικές επιθέσεις έπληξαν απελπισμένους ανθρώπους που προσπαθούσαν να μπουν στο αεροδρόμιο και να φύγουν από το Αφγανιστάν. Λίγο καιρό μετά, το Ισλαμικό Κράτος του Χορασάν(IS-K) ανέλαβε την επίθεση. Δέκα ημέρες πριν από αυτή την επίθεση, οι μαχητές των Ταλιμπάν είχαν εισέλθει στη φυλακή Pul-i-Charkhi της Καμπούλ και εκτέλεσαν τον ηγέτη του IS-K, Αμπού Ομάρ Χαλίντ Χορασάνι, επίσης γνωστός ως Ζία-Ουλ-Χακ. Δύο ημέρες πριν από την εκτέλεσή του, καθώς οι Ταλιμπάν προχώρησαν στην Καμπούλ, ο Αμπού Ομάρ δήλωσε στην Wall Street Journal, «Θα με αφήσουν ελεύθερο αν είναι καλοί μουσουλμάνοι». Αντιθέτως, οι Ταλιμπάν τον σκότωσαν και οκτώ άλλους ηγέτες του IS-K.
Από τον σχηματισμό της τον Οκτώβριο του 2014, το IS-K, το οποίο δραστηριοποιείται στο Αφγανιστάν και το Πακιστάν, έχει διεξάγει πάνω από 350 επιθέσεις εναντίον Αφγανών, Πακιστανών και αμερικανικών στόχων σε αυτές τις χώρες. Η αρχική ηγεσία της ομάδας, Χαφίζ Σαΐντ Χαν και Σέιχ Μακμπούλ, προέρχονταν από τους Tehrik-i-Taliban (TTP) του Πακιστάν. Αυτοί συνεργάστηκαν μαζί με έναν πρώην διοικητή των Ταλιμπάν, τον Αμπντούλ Ράουφ Καντίμ, για τη δημιουργία του IS-K στην ανατολική επαρχία Νανγκαράρ του Αφγανιστάν. Το 2018, μια έκθεση των Ηνωμένων Εθνών επεσήμανε ότι η ηγεσία του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και τη Συρία διευκόλυνε τη «μετεγκατάσταση ορισμένων από τους βασικούς του πράκτορες στο Αφγανιστάν», συμπεριλαμβανομένου του Αμπού Κουτάιμπα από το Ιράκ και άλλων μαχητών από την Αλγερία, τη Γαλλία, τη Ρωσία, την Τυνησία και τα πέντε κράτη της Κεντρικής Ασίας. Το 2016, η κυβέρνηση των ΗΠΑ χαρακτήρισε το IS-K τρομοκρατική οργάνωση· τρία χρόνια αργότερα, οι ΗΠΑ έριξαν μια τεράστια βόμβα σε θέσεις του IS-K στο Νανγκαράρ. Στις 27 Αυγούστου, οι ΗΠΑ βομβάρδισαν στόχους στο Νανγκαράρ ως αντίποινα για τη βομβιστική επίθεση στην Καμπούλ. «Δεν γνωρίζουμε θύματα από αμάχους», ανακοίνωσε αφελώς η Κεντρική Διοίκηση των ΗΠΑ. Λίγες ημέρες αργότερα, μια επίθεση με drone των ΗΠΑ κατά στόχων του IS-K σκότωσε δέκα Αφγανούς πολίτες, συμπεριλαμβανομένων μικρών παιδιών.
Από το 2014, οι Ταλιμπάν έχουν καταλάβει όλο και περισσότερα εδάφη στο Αφγανιστάν. Κατά την περίοδο αυτή, οι δυνάμεις του IS-K συγκρούστηκαν επανειλημμένα με τους Ταλιμπάν, με το IS-K να αμφισβητεί τον ισχυρισμό των Ταλιμπάν για πολιτικό Ισλάμ και να εμβαθύνει τις σεχταριστικές επιθέσεις κατά των μειονοτήτων του Αφγανιστάν. Η εκτέλεση του Αμπού Ομάρ Χαλίντ Χορασάνι και η νίκη των Ταλιμπάν σίγουρα προκάλεσαν το IS-K σε ότι αφορά τις θανατηφόρες επιθέσεις στο αεροδρόμιο της Καμπούλ. Υπάρχει μικρός κίνδυνος επιστροφής στον εμφύλιο πόλεμο της δεκαετίας του 1990, καθώς το IS-K απλά δεν έχει την ικανότητα με τους εκατοντάδες μαχητές της να αμφισβητήσει την εξουσία των Ταλιμπάν. Ωστόσο, έχει το ζήλο να προκαλέσει ζημιά σε μια χώρα που έχει ήδη πληγεί σοβαρά από τον πόλεμο και τη διαφθορά.
Στα νοτιοδυτικά της Νανγκαράρ, στην Αραβική Θάλασσα, βρίσκονται οι βόρειες επαρχίες της Μοζαμβίκης. Εδώ, ένοπλοι μαχητές σάρωσαν την επαρχία Κάπο Ντελγκάδο το 2017, επιτιθέμενοι στην πόλη Mocímboa da Praia. Οι μαχητές αυτοαποκαλούνται al-Shabab («Νεολαία»), χωρίς καμία σχέση με την τρομοκρατική οργάνωση με το ίδιο όνομα από τη Σομαλία. Γρήγορα, οι μαχητές μετέφεραν τον πόλεμο σε έξι από τις κύριες βόρειες περιοχές της Μοζαμβίκης, καταλαμβάνοντας πέντε πρωτεύουσες. Η μοναδική πρωτεύουσα που δεν είχε καταληφθεί κατά την πρώιμη επίθεση, η Πάλμα, είναι το κέντρο ενός τεράστιου έργου που αναπτύχθηκε από τη γαλλική ενεργειακή εταιρεία Total και την αμερικανική ενεργειακή εταιρεία ExxonMobil. Έχουν μερίδιο σε ένα από τα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου της Αφρικής, το οποίο αξίζει πάνω από 120 δισεκατομμύρια δολάρια. Αμφότερες οι επιχειρήσεις διέκοψαν τις δραστηριότητές τους, καθώς οι μαχητές προχώρησαν στην Πάλμα, την οποία κατέλαβαν το Μάρτιο του 2021.
Ερευνητές στο Αστεροσκοπείο ντο Μέιο Ρουράλ (OMR) και στο Κάμπο Λιγάδο έχουν δείξει ότι αυτοί οι μαχητές είναι ντόποιοι και δεν συνδέονται με κανένα διεθνές ισλαμικό έργο. Ο João Feijó του OMR διαπίστωσε ότι οι ηγέτες της al-Shabab είναι κυρίως από τη Μοζαμβίκη, αλλά λίγοι είναι από την Τανζανία. Ο κύριος ηγέτης της al-Shabab είναι ο Μπονόμαουντ Ματσούντ Ομάρ, ο οποίος γεννήθηκε στην Πάλμα, μεγάλωσε στην διακυβέρνηση και τα ισλαμικά σχολεία της Μοσίμποα ντα Πράια και εκπαιδεύτηκε στις στρατιωτικές δυνάμεις της Μοζαμβίκης πριν αρχίσει να συγκεντρώνει αρκετούς νέους υπό την προστασία του για να πολεμήσει ενάντια στην ακραία φτώχεια των βόρειων επαρχιών της Μοζαμβίκης. Σχημάτισαν την al-Shabab.
Μετά την ραγδαία επέλαση της al-Shabab, ο Μπονόμαουντ Ματσούντ Ομάρ είναι γνωστός για τη σύνδεσή του με το Ισλαμικό Κράτος, αν και δεν υπάρχει καμία απόδειξη οργανωτικής σύνδεσης μεταξύ των ομάδων στη Δυτική Ασία και τη νότια Αφρική. Παρόλα αυτά, στις 6 Αυγούστου, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ χαρακτήρισε την al-Shabab – ή ISIS Μοζαμβίκης όπως την αποκαλούν οι Ηνωμένες Πολιτείες – ως τρομοκρατική οργάνωση και όρισε τον Μπονόμαουντ Ματσούντ Ομάρ ως Ειδικά Καθορισμένο Παγκόσμιο Τρομοκράτη. Μόλις η al-Shabab περιγράφηκε ως ISIS-Μοζαμβίκη, πλήρης στρατιωτική δύναμη θα μπορούσε να αναπτυχθεί στη βόρεια Μοζαμβίκη.
Ένας ανώτερος σύμβουλος στην Κοινότητα για την Ανάπτυξη της Μεσημβρινής Αφρικής (SADC) μου είπε ότι οι αφρικανικές πρωτεύουσες βούιζαν υπό τον φόβο ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Γαλλία θα εξαπέλυαν επίθεση στη βόρεια Μοζαμβίκη για να προστατεύσουν τα περιουσιακά στοιχεία της Total και της ExxonMobil. «Αυτός είναι ίσως ο λόγος για τον οποίο αποκαλούσαν τους μαχητές ISIS-Μοζαμβίκης», μου είπε την ημέρα που οι Ταλιμπάν μπήκαν στην Καμπούλ. Στις 28 Απριλίου, ο Πρόεδρος της Μοζαμβίκης Φιλίπε Νιούσι συναντήθηκε με τον Πρόεδρο της Ρουάντα Πολ Καγκάμε στο Κιγκάλι για να συζητήσουν για την al-Shabab. Δέκα μέρες αργότερα, αξιωματικοί της Ρουάντα έφθασαν στο Κάμπο Ντελγκάντο σε αναγνωριστική αποστολή, ακολουθούμενοι λίγο αργότερα από 1.000 στρατιώτες της Ρουάντα. Ο ανώτερος σύμβουλος λέει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ – που είναι κοντά στον Καγκάμε – εξουσιοδότησαν την αποστολή. Λίγο αργότερα, η SADC έστειλε μια Αποστολή στη Μοζαμβίκη (SAMIM) με στρατεύματα από χώρες της SADC (Μποτσουάνα, Λεσότο και Νότια Αφρική) μαζί με στρατεύματα από την Αγκόλα και την Τανζανία. Έχουν αποδυναμώσει την εξουσία της al-Shabab στις πόλεις της βόρειας Μοζαμβίκης.
Τόσο η Stergomena Tax της SADC (της οποίας η θητεία ως εκτελεστικός γραμματέας έληξε στις 31 Αυγούστου) όσο και η υπουργός Άμυνας της Νότιας Αφρικής Νοσίβιου Μαπίσα-Νκακούλα διαμαρτυρήθηκαν για τη μονομερή απόφαση της Ρουάντα να παρέμβει. Ενώ τόσο η Ρουάντα όσο και το SAMIM είναι εισβολείς κατά των αφρικανικών κρατών, το κύριο θεσμικό όργανο της ηπείρου – η Αφρικανική Ένωση (ΑΕ) – δεν έχει συζητήσει επ’ αυτού στο Συμβούλιο Ειρήνης και Ασφάλειας (ο πρόεδρος της ΑΕ, Μουσά Φακί, επικρότησε, ωστόσο, την παρέμβαση της Ρουάντα). Ούτε η Μοζαμβίκη, η SADC, η ΑΕ έχουν καταρτίσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο σχετικά με τη βόρεια Μοζαμβίκη. Τα προβλήματα της χώρας έχουν τις ρίζες τους στην ανισότητα, τη φτώχεια, και τη διαφθορά, που εντείνονται από την επιρροή των γαλλικών και αμερικανικών πολυεθνικών εταιρειών ενέργειας.
Ο φάκελος της Τριηπειρωτικής: Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών σχετικά με την αμερικανική-γαλλική στρατιωτική επέμβαση στην αφρικανική ήπειρο (διαβάστε στα ελληνικά) προσφέρει ένα πλαίσιο για την κατανόηση του ρόλου των αμερικανο-γαλλικών εμπορικών συμφερόντων. Τον Ιούνιο, ο Εμμανουέλ Μακρόν της Γαλλίας δήλωσε ότι θα αποσύρει τα μισά γαλλικά στρατεύματα από την επιχείρηση Barkhane στο Μάλι· Αυτού του είδους η «αποχώρηση» είναι μέρος της προεδρικής εκστρατείας του Μακρόν για τις εκλογές του 2022 και όχι μια πραγματική αποχώρηση. Στην πραγματικότητα, η πραγματική παρέμβαση της Γαλλίας είναι στη δημιουργία πλατφορμών όπως το G-5 Sahel (ένα στρατιωτικό σχέδιο υπό γαλλική ηγεσία που αποτελείται από το Μάλι, τον Νίγηρα, τη Μαυριτανία, το Τσαντ και τη Μπουρκίνα Φάσο), η ύπαρξη του οποίου υπονομεύει την πρόοδο της Αφρικανικής Ένωσης και της αφρικανικής κυριαρχίας. Ομάδες όπως η G-5 Sahel δικαιολογούν την ύπαρξή τους λέγοντας ότι μάχονται ομάδες όπως το Ισλαμικό Κράτος. Δεν δηλώνουν με ειλικρίνεια τους στόχους τους: να διατηρήσουν τον έλεγχο των βασικών περιοχών και χωρών της ηπείρου και, κατ’ αυτόν τον τρόπο, να διατηρήσουν την αποκλειστική πρόσβαση στους ορυκτούς και φυσικούς πόρους τους.
Ο ΟΗΕ ορθώς αναφέρει στην έκθεσή του τον Ιούλιο ότι η επέκταση του Ισλαμικού Κράτους στην Αφρική αποτελεί «καθηλωτική εξέλιξη». Αλλά ακόμα πιο καθηλωτικά είναι τα υποκείμενα προβλήματα: ο έλεγχος και την κλοπή των πόρων και τα συνακόλουθα κοινωνικά προβλήματα που προκαλεί αυτή η κλοπή, δηλαδή τη μεγάλη δυστυχία που βιώνει ο λαός της Αφρικής. Για παράδειγμα, ο μισός πληθυσμός της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας (CAR) παλεύει με την πείνα· Η είσοδος στρατευμάτων της Ρουάντα στη χώρα το 2019 δεν είναι η λύση στην κρίση. Στο Αφγανιστάν, όπως και στην CAR, ο μισός πληθυσμός ζει σε συνθήκες φτώχειας και το ένα τρίτο είναι τρόφιμα επισφαλή, ενώ τα δύο τρίτα δεν έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα.
Στη Μοζαμβίκη, εν τω μεταξύ, εκτιμάται ότι το 80% του πληθυσμού δεν έχει την πολυτέλεια επαρκούς διατροφής, ενώ 2,9 εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν υψηλά επίπεδα οξείας επισιτιστικής ανασφάλειας. Τα πραγματικά προβλήματα ασφάλειας είναι η επισιτιστική ανασφάλεια και οι εξευτελισμοί της φτώχειας, που παράγουν κάθε είδους αναταραχές – συμπεριλαμβανομένης της al-Shabab.
Η απελευθέρωση της Μοζαμβίκης το 1975 ξεκίνησε στο Κάμπο Ντελγκάντο, το οποίο είναι τώρα σπαρμένο από την τρέχουσα σύγκρουση. Αυτός ο απελευθερωτικός πόλεμος διήρκεσε από το 1962 και ηγήθηκε από το Απελευθερωτικό Μέτωπο της Μοζαμβίκης (FRELIMO). Ένα σημαντικό μέρος του απελευθερωτικού πολέμου ήταν ο πόλεμος για την αποαποαποικιοποίηση του πολιτισμού, ο οποίος παρήγαγε την Moçambicanidade, την ευαισθησία της νέας επανάστασης. Η Νοέμια ντι Σόουζα ήταν μια από τους μεγάλους ποιητές της Moçambicanidade, το έργο της οποίας δημοσιεύθηκε στο O Brado Africano (« Αφρικανικός βρυχηθμός »). Τα λόγια της από το 1958 μέσα από αυτό το ενημερωτικό δελτίο:
Αν θέλεις να με καταλάβεις
έλα, σκύψε πάνω από την αφρικανική ψυχή μου,
οι μαύροι λιμενεργάτες,
οι φρενήρεις χοροί της Tshopi,
εξέγερση της Shanganas,
η παράξενη μελωδία που ρέει
από ένα τραγούδι των ιθαγενών μέσα στη νύχτα.
Και μη με ρωτάς άλλο
αν θέλεις να με γνωρίσεις…
Γιατί δεν είμαι τίποτα περισσότερο από ένα κοχύλι σάρκας
όπου η εξέγερση της Αφρικής πάγωσε,
η κραυγή του φούσκωσε με ελπίδα.
guernicaeu.wordpress.com 