Βολιβία: Δικαιώματα των ασθενών ή των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας σε περιόδους πανδημίας;

Ο Oscar Lanza V. είναι μέλος του Λαϊκού Κινήματος Υγείας στη Βολιβία. Πηγή: Peoples Dispatch

Ο Υπουργός Εξωτερικών της Βολιβίας ανακοίνωσε στις 11 Μαΐου 2021 ότι κατέληξε σε συμφωνία για την εισαγωγή εμβολίων COVID-19 από τον καναδικό παρασκευαστή φαρμάκων Biolyse Pharma, με δυνατότητα παραγωγής έως και είκοσι εκατομμυρίων δόσεων εμβολίων COVID-19 ετησίως. Αλλά, για να εφαρμοστεί αυτό το μέτρο, είναι απαραίτητο η κυβέρνηση του Καναδά να χορηγήσει μια υποχρεωτική άδεια, κάτι που δεν έχει κάνει ακόμα.

Με πληθυσμό 11,8 εκατομμύρια κατοίκους, η Βολιβία μπόρεσε να εμβολιάσει το 19,8% του πληθυσμού της με την πρώτη δόση και να εμβολιάσει πλήρως μόνο το 6,8% του πληθυσμού της έως τα τέλη Ιουλίου 2021. Ο Βολιβιανός υπουργός δήλωσε ότι «όλες οι ιδιωτικές ή κρατικές φαρμακευτικές εταιρείες που έχουν την ικανότητα να παράγουν εμβόλια θα πρέπει να το κάνουν, λαμβάνοντας υπόψη ότι τα εμβόλια είναι τελικά δημόσια αγαθά».

Η Βολιβία κοινοποίησε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) την επιθυμία της να χρησιμοποιήσει τον υποχρεωτικό μηχανισμό χορήγησης άδειας που προβλέπεται στο άρθρο 31α της συμφωνίας για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου (TRIPS).

Από την πλευρά της, η Biolyse δήλωσε ότι ήταν πρόθυμη να συμβάλει στις προσπάθειες εμβολιασμού στον κόσμο και γνωστοποίησε ότι είχε συνάψει συμφωνία για την παροχή 15 εκατομμυρίων δόσεων του μονοδοσικού εμβολίου Johnson & Johnson COVID-19 στη Βολιβία. Η εταιρεία έχει τη δυνατότητα να παράγει τουλάχιστον 20 εκατομμύρια δόσεις τον χρόνο. Ωστόσο, δεν μπορεί να προχωρήσει αν η καναδική κυβέρνηση δεν της επιτρέψει να τα παραγάγει ή αν δεν λάβει εθελοντική άδεια από τον κάτοχο του διπλώματος ευρεσιτεχνίας.

Από την άλλη πλευρά, αν ο Καναδάς δεν επιτρέψει στη Βολιβία να εισάγει αυτά τα εμβόλια βάσει υποχρεωτικής άδειας, θα ερχόταν σε ευθεία αντίθεση με την ίδια την θέση του υπό το καναδικό καθεστώς πρόσβασης στα φάρμακα (CAMR) και τη στάση του στις τρέχουσες διαπραγματεύσεις για την άρση ορισμένων διατάξεων της συμφωνίας TRIPS, όπως προτάθηκε από τη Νότια Αφρική, την Ινδία και άλλες 63 χώρες. Ο Καναδάς ισχυρίζεται ότι οι υφιστάμενες διευκολύνσεις λειτουργούν «όπως αναμενόταν», παραθέτοντας ως παράδειγμα τον δικό του μηχανισμό CAMR.

Ωστόσο, ορισμένα έθνη απέρριψαν αυτό το επιχείρημα, δηλώνοντας ότι έχει κατασκευαστεί ένας «διαδικαστικός λαβύρινθος» που περιλαμβάνει μια σειρά προστατευτικών διατάξεων, εμποδίζοντας την ταχεία χορήγηση αυτών των υποχρεωτικών αδειών. Για παράδειγμα, άδειες μπορούν να χορηγηθούν μόνο για τα προϊόντα που αναφέρονται στο Παράρτημα 1 του νόμου περί διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας του Καναδά: επί του παρόντος δεν υπάρχουν τα εμβόλια COVID-19 στον κατάλογο αυτό και δεν υπάρχουν ενδείξεις πολιτικής βούλησης για να συμπεριληφθούν.

Η Biolyse εκφράζει τη συμφωνία της να πωλήσει εμβόλια στη Βολιβία με εκτιμώμενο κόστος παραγωγής 3,4 έως 4 δολάρια ΗΠΑ ανά δόση, πιο προσβάσιμα από άλλα εμβόλια που υπάρχουν στη διεθνή αγορά και σταοποία κατέχουν οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας.

Δεν είναι μυστικό ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες που ανέπτυξαν εμβόλια COVID-19 έλαβαν στήριξη από δημόσιους πόρους. Στον αγώνα για την εξεύρεση θεραπείας για την COVID-19, μόνο το 2020, καταγράφηκαν δαπάνες ύψους 26 δισεκατομμυρίων δολαρίων για τη φαρμακευτική έρευνα και ανάπτυξη. Συγκεκριμένα στις ΗΠΑ, η κυβέρνηση χορήγησε 10.000 δισεκατομμύρια δολάρια στη βιομηχανία για την έρευνα και ανάπτυξη του εμβολίου COVID.

Ενώ τώρα αναφέρουν έκτακτα κέρδη, αυτές οι εταιρείες συνεχίζουν να αντιτίθενται στην εγκατάλειψη των δικαιωμάτων τους για διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Υποστηρίζουν ότι οι χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος θα αργήσουν να αναπτύξουν την παραγωγική τους ικανότητα και θα καταλήξουν να ανταγωνίζονται για τις σπάνιες προμήθειες, οι οποίες, κατά την κρίση τους, θα πλήξουν την παραγωγή.

Η αλήθεια είναι ότι, όπως υποστήριξε ο Δρ. German Velásquez πριν από χρόνια, «συνεχίζουμε σε έναν κόσμο όπου η ιστορία των ασθενειών είναι σχεδόν η ίδια, αλλά τα φάρμακα παραμένουν ιδιωτική ιδιοκτησία των πλούσιων εθνών και των εγωιστικών βιομηχανιών» – ακόμη και σε μια άνευ προηγουμένου κατάσταση όπως η πανδημία COVID-19.