Στις 11 Μαρτίου, ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας Dmytro Kuleba έγραψε στο Twitter ότι η κυβέρνησή του «ενέκρινε τη Στρατηγική για την Αποκατάσταση και Επανένταξη της Κριμαίας». Αυτό που αναφέρθηκε είναι μια νέα στρατηγική που καθοδηγείται από τον πρόεδρο της Ουκρανίας Volodymyr Zelensky να επανακαταλάβει την Κριμαία, συμπεριλαμβανομένου του λιμένα της Σεβαστούπολης της Μαύρης Θάλασσας. Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας της Ουκρανίας εξέδωσε το διάταγμα αρ. 117/2021 στις 24 Μαρτίου επικυρώνοντας την απόφαση της κυβέρνησης να αμφισβητήσει τον έλεγχο της Ρωσίας στην Κριμαία. Στο Twitter, ο Πρόεδρος Zelensky χρησιμοποίησε το hashtag #CrimeaIsUkraine για να στείλει ένα σαφές μήνυμα ότι είναι διατεθειμένος να κλιμακώσει τη σύγκρουση με τη Ρωσία για την Κριμαία. Η ουκρανική κυβέρνηση δημιούργησε την Crimean Platform Initiative για να συντονίσει τη στρατηγική μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ για να πιέσει τη Ρωσία τόσο για την Κριμαία όσο και για τη σύγκρουση στην περιοχή Donbass της ανατολικής Ουκρανίας.
Ο Zelensky, ηθοποιός, ασχολήθηκε με την πολιτική παίζοντας το ρόλο του προέδρου της Ουκρανίας σε μια τηλεοπτική εκπομπή με τίτλο «Υπηρέτης του Λαού». Η φαντασία έγινε πραγματικότητα όταν η τηλεοπτική του εκπομπή έγινε πολιτικό κόμμα, το οποίο κατέβηκε με μια ασαφή προεκλογική πλατφόρμα «επαναφορας της αξιοπρέπειας στην πολιτική». Κέρδισε την προεδρία το 2019 με 73% των ψήφων. Υπήρχε μια γενική αίσθηση ότι η tabula rasa του Zelensky και η υποστήριξη Ρώσων ηθοποιων στην Ουκρανία, θα μεταφράζονταν σε μια ειρηνευτική διαδικασία για την ανατολική Ουκρανία και με τη Ρωσία. Αντ ‘αυτού, ο Ζελένσκι – ωθούμενος από τους συμμάχους του στο ΝΑΤΟ – έχει γίνει πολύ πιο επιθετικός εναντίον της Ρωσίας από τον προκάτοχό του Πέτρο Πόροσενκο.
Τον Μάρτιο του 2014, αφού τα ρωσικά στρατεύματα εισήλθαν στην Κριμαία, ο πληθυσμός ψήφισε να ενταχθεί στη Ρωσία. Οκτώ ημέρες αργότερα, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών εκέδωσε ψήφισμα με το οποίο ζητούσε την απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων. Το αδιέξοδο που δημιουργήθηκε με την ψηφοφορία στην Κριμαία και το ψήφισμα του ΟΗΕ παραμένει.
Επέκταση του ΝΑΤΟ στα Ανατολικά
Οι τρέχουσες εντάσεις δεν πρέπει να μεταμφιέζονται ως αρχαίες εχθρότητες. Αυτό ισχύει για τη σχέση μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας. Για επτά δεκαετίες, και οι δύο χώρες ήταν μέρος της ΕΣΣΔ και για πάνω από μια δεκαετία μετά το 1991, οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών παρέμειναν εγκάρδιες. Στις 9 Φεβρουαρίου 1990, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ James Baker είπε στον τελευταίο ηγέτη της ΕΣΣΔ Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ότι το ΝΑΤΟ δεν θα κινήσει «μια ίντσα προς τα ανατολικά» από τη γραμμή Oder-Neisse που χωρίζει τη Γερμανία από την Πολωνία. «Η επέκταση του ΝΑΤΟ είναι απαράδεκτη», δήλωσε ο Γκορμπατσόφ στον Μπέικερ. Ο Baker συμφώνησε: «Ούτε μια ίντσα της σημερινής στρατιωτικής δικαιοδοσίας του ΝΑΤΟ δεν θα εξαπλωθεί προς την ανατολική κατεύθυνση.» Σε ένα γράμμα στον γερμανό καγκελάριο Helmut Kohl την επόμενη μέρα, ο Baker διηγήθηκε αυτή τη συνομιλία, τονίζοντας ότι «η επέκταση της ζώνης του ΝΑΤΟ θα ήταν μη αποδεκτή». «Mε έμμεσο τρόπο», έγραψε ο Baker , «το ΝΑΤΟ στην τρέχουσα ζώνη του μπορεί να είναι αποδεκτό».
Οι δυτικές δυνάμεις έσπασαν αμέσως τη δέσμευσή τους. Το 1999, η Τσεχική Δημοκρατία, η Ουγγαρία και η Πολωνία προσχώρησαν στο ΝΑΤΟ, ενώ το 2004, η συμμαχία επεκτάθηκε στη Βουλγαρία, την Εσθονία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία και τη Σλοβενία. Μια σειρά κρατών που περιλαμβάνουν την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και τη Μολδαβία – που συνορεύουν με τη Ρωσία – παραμένουν εκτός του ΝΑΤΟ. Το 2002, το Σχέδιο Δράσης ΝΑΤΟ-Ουκρανίας άνοιξε ένα πλαίσιο για την πιθανή είσοδο της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Αυτή η διαδικασία έχει δημιουργήσει σοβαρά ερωτήματα όχι μόνο για την επέκταση του ΝΑΤΟ στα ανατολικά, αλλά και – πιο σημαντικό – για τη βαθύτερη πολιτιστική σχέση που είχε η Ουκρανία με τη Ρωσία στα ανατολικά της και με την Ευρώπη στα δυτικά της. Σε ποια κατεύθυνση πρέπει να προσανατολιστεί η Ουκρανία (το ένα πέμπτο του πληθυσμού της Ουκρανίας είναι Ρωσόφωνος, με τον μεγαλύτερο αριθμό στις αστικές περιοχές της Ουκρανίας και στην περιοχή Donbass);
Το ΝΑΤΟ έχει προσελκύσει επιθετικά την Ουκρανία και τη Λευκορωσία, με τα διάφορα σχέδια του ΝΑΤΟ να επικεντρώνονται βαθιά στην άσκηση πίεσης στη Ρωσία. Η πιο πρόσφατη « έκθεση ΝΑΤΟ 2030» τονίζει τη στρατηγική εστίαση της γύρω από τη Ρωσία, η οποία θεωρείται ως «αποσταθεροποίησης» και «προκλητική». Για να ασκήσει πίεση στη Ρωσία στα σύνορά της με την Ουκρανία, η Επιτροπή ΝΑΤΟ-Ουκρανίας συναντήθηκε καθ ‘όλη τη διάρκεια του 2020 για να προωθήσει τη διακριτική συμμαχική σχέση ΝΑΤΟ-Ουκρανίας (ιδρύθηκε το 1997). Τον Ιούνιο του 2020, το ΝΑΤΟ αναγνώρισε την Ουκρανία ως Συνεργάτη Βελτιωμένων Ευκαιριών, την πλησιέστερη μορφή στην πλήρη ένταξη στο ΝΑΤΟ. Οι ένοπλες δυνάμεις της Ουκρανίας, τώρα ουσιαστικά εκπαιδευμένες από το ΝΑΤΟ, προσχώρησαν στις δυνάμεις του ΝΑΤΟ σε τρεις μεγάλες στρατιωτικές ασκήσεις πέρυσι (Sabre Junction, Sea Breeze και Combined Resolve).
Σε συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ στις 24 Μαρτίου, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Τζενς Στόλτενμπεργκ είπε : «Η Ρωσία έχει αυξήσει το μοτίβο της κατασταλτικής συμπεριφοράς στο εσωτερικό της και της επιθετικής συμπεριφοράς στο εξωτερικό». Για το σκοπό αυτό, η προσέγγιση του ΝΑΤΟ στη Ρωσία θα είναι, είπε ο Στόλτενμπεργκ, «αποτροπή και άμυνα», με «ανοιχτό διάλογο». Ο διάλογος φαίνεται να υποβαθμίστηκε μεταξύ της δυτικής συμμαχίας και της Ρωσίας, με το πράσινο φως στην Ουκρανία να προβεί σε προκλητικές δηλώσεις και ενέργειες.
Η ανάγκη της Ευρώπης για ρωσικό αέριο
Κάτω από την ένταση βρίσκεται η όρεξη της Ευρώπης για ενέργεια. Ως αποτέλεσμα των ενεργειών των ΗΠΑ τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η Ευρώπη έχασε τρεις κύριες πηγές ενέργειας: το Ιράν, τη Λιβύη και τη Ρωσία. Επειδή η Ουκρανία έχει γίνειεπίκεντρο, οι Ρώσοι επενδυτές ενέργειας – κυρίως η κρατική εταιρεία ενέργειας Gazprom – κινήθηκαν για την κατασκευή αγωγού κάτω από τη Βαλτική Θάλασσα για τη σύνδεση ρωσικών πετρελαιοπηγών με τη Γερμανία. Τα δύο έργα αγωγών (Nord Stream και Nord Stream 2) ξεκίνησαν το 2011-12, πριν από το ξέσπασμα των εχθροπραξιών στην ανατολική Ουκρανία και προτού η Ρωσία καταλάβει επίσημα την Κριμαία (και τα δύο έγιναν το 2014).
Η Γερμανία καλωσόρισε τους αγωγούς, καθώς αυτοί θα συνεχίσουν την παράδοση φυσικού αερίου στην Ευρώπη σε τακτική βάση. Η κυβέρνηση του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν έχει οξύνει την επίθεση στο Nord Stream 2. Ο υπουργός Εξωτερικών του Μπάιντεν, Άντονι Μπλίκεν, προειδοποίησε «ότι κάθε οντότητα που εμπλέκεται στον αγωγό Nord Stream 2 κινδυνεύει από κυρώσεις στις ΗΠΑ και θα πρέπει αμέσως να εγκαταλείψει τις εργασίες για τον αγωγό». Η αντιμονοπωλιακή ρυθμιστική αρχή της Πολωνίας – UOKiK – επέβαλε πρόστιμο στους Πολωνούς υπεργολάβους ύψους περίπου 7,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων για συμμετοχή στο έργο. Ο στενός σύμμαχος της Γερμανικής καγκελάριου Άνγκελα Μέρκελ, Πίτερ Μπέιερ, ο οποίος είναι συντονιστής της Γερμανίας για τις διατλαντικές υποθέσεις, ζήτησε την αναστολή του αγωγού.
Ο Andrei Minin του Nord Stream 2 είπε ότι ο στόλος του έργου του ήταν στόχος «τακτικών προκλήσεων εκ μέρους ξένων πολιτών καθώς και στρατιωτικών σκαφών». Αυτό θα μπορούσε να αναφέρεται μόνο στις στρατιωτικές ασκήσεις που έχουν πραγματοποιήσει το ΝΑΤΟ και οι σύμμαχοί του – συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας – στη Βαλτική Θάλασσα. Ο Minin κατέδειξε τα πολωνικά αεροσκάφη που πετούν χαμηλά πάνω από το έργο στα δανικά ύδατα.
Το Nord Stream 2 έχει ολοκληρωθεί κατά 95% και αναμένεται να είναι έτοιμο μέχρι το Σεπτέμβριο του 2021. Η αποτυχία των ΗΠΑ να επιστρέψουν στη συμφωνία του Ιράν και η συνεχιζόμενη κρίση στη Λιβύη καθιστούν το Nord Stream 2 θεμελιώδες στον ενεργειακό σχεδιασμό της Ευρώπης. Αλλά το Nord Stream 2 είναι παγιδευμένο στην προσπάθεια του ΝΑΤΟ να απομονώσει τη Ρωσία.
Το πρόβλημα της μειονότητας της Ουκρανίας
Καμία χώρα δεν είναι πραγματικά πολιτιστικά ομοιογενής. Η Ουκρανία έχει σημαντικούς πληθυσμούς με πολιτιστικές ρίζες σε γειτονικά κράτη. Αυτό ισχύει κυρίως για τον ρωσόφωνο πληθυσμό, ο οποίος έχει στενούς δεσμούς με τη Ρωσία, τόσο πολιτιστικά όσο και πολιτικά. Ένας στους πέντε Ουκρανούς μιλά ρωσικά, ενώ περίπου ένας στους 10 Ουκρανούς ταυτίζεται με μια σειρά πολιτιστικών κόσμων που αναδύονται από τη Λευκορωσία στο Gagauz (μια τουρκική κοινότητα από το Budjak).
Η πίεση του ΝΑΤΟ εναντίον της Ρωσίας επιδεινώθηκε και ενώθηκε με ακραίους Ουκρανούς εθνικιστές, συμπεριλαμβανομένων των φασιστών, όπως το Τάγμα Αζοφ, για να καθοδηγήσουν ένα αντι-ρωσικό πολιτιστικό και πολιτικό κίνημα στη χώρα. Ο πρώην πρόεδρος της Ουκρανίας Πέτρο Πόροσενκο, ο οποίος επωφελήθηκε από τη δυτική υποστήριξη, πρότεινε γλωσσικό νόμο το 2017 που εμποδίζει τη διδασκαλία των μειονοτικών γλωσσών στα σχολεία της χώρας. Ο στόχος του νόμου ήταν η απο-ρωσικοποίηση του πληθυσμού, αλλά είχε αντίκτυπο στις μικρότερες μειονότητες της χώρας. Για το λόγο αυτό, η Βουλγαρία, η Ελλάδα, η Ουγγαρία και η Ρουμανία υπέβαλαν καταγγελίες στο Συμβούλιο της Ευρώπης.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Ουγγαρίας Péter Szijjártó είπε στο Facebook στα τέλη του 2020 ότι η κυβέρνησή του «θα υπερασπιστεί τους Υπερκαρπάθιους Ούγγρους σε κάθε διεθνές φόρουμ». Η Ουκρανία, είπε , «δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ, έχει ξεκινήσει επίθεση εναντίον μειονοτικής ομάδας που προέρχεται από χώρα μέλος του ΝΑΤΟ». Οι αντιφάσεις της αντι-ρωσικής ατζέντας της Ουκρανίας-ΝΑΤΟ διατρέχουν άλλα μέλη του ΝΑΤΟ για λόγους που δεν αξιολογήθηκαν προσεκτικά.
Οι εντάσεις πέρα από τα σύνορα Ουκρανίας-Ρωσίας έχουν αυξηθεί, προωθημένες από την πλήρη υποστήριξη του Μπάιντεν για τις νεοσυσταθείσες αντι-ρωσικές φιλοδοξίες του Ζελένσκι. Ένας ανώτερος αξιωματούχος των Ηνωμένων Εθνών στο Υπουργείο Πολιτικών και Ειρηνευτικών Υποθέσεων μου λέει ότι θέλουν οι στρατιωτικές δυνάμεις να αποσυρθούν από τα σύνορα. Όλες οι κύριες πλατφόρμες διαπραγμάτευσης – οι συναντήσεις της της Νορμανδίας και το Arria Formula στα Ηνωμένα Έθνη – βρίσκονται σε αδιέξοδο. «Χρειαζόμαστε ψυχραιμα κεφάλια για να τα καταφέρουμε», δήλωσε ο αξιωματούχος του ΟΗΕ. «Οτιδήποτε άλλο από αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε καταστροφικό πόλεμο.»
Ο Vijay Prashad είναι Ινδός ιστορικός, συντάκτης και δημοσιογράφος. Είναι συγγραφέας και επικεφαλής ανταποκριτής στο Globetrotter. Είναι ο επικεφαλής συντάκτης των LeftWord Books και διευθυντής του Tricontinental: Institute for Social Research. Είναι ανώτερος αλλοδαπός συνεργάτις στο Chongyang Institute for Financial Studies, στο Πανεπιστήμιο Renmin της Κίνας. Έχει γράψει περισσότερα από 20 βιβλία, συμπεριλαμβανομένων του The Darker Nations και του The Poorer Nations. Το τελευταίο του βιβλίο είναι το Washington Bullets, με μια εισαγωγή του Evo Morales Ayma.
guernicaeu.wordpress.com 